Antalya Antalya Hanları

[CRUEL]

Evdir Han (Korkuteli)

Antalya-Isparta
yolu üzerinde, Antalya’ya 20 km. uzaklıktadır. Günümüze gelemeyen
ancak, daha önce okunmuş olan kitabesinde Evdir Hanı’nı Selçuklu
Sultanı İzzeddin I.Keykavus 1210-1219 yıllarında yaptırmıştır.

Evdir
Hanı’nın diğer hanlara göre farklı bir plan yapısı vardır. Bir avlu
etrafında sıralanmış, iki bölümlü revaklardan meydana gelmiştir. Han
67x55 m. ölçüsünde kareye yakın dikdörtgen planlıdır ve beden
duvarlarının tümü kesme taştan yapılmıştır. Duvarlar yanlarda üçer,
arkada ve önde ikişer adet kare biçiminde takviye kuleleri ile
çevrilmiştir.

Hanın kuzeybatı cephe duvarları oldukça iyi
durumda günümüze gelmiş olmasına rağmen diğer kısımlar çok haraptır.
Antik bir kentin nekropolü üzerinde kurulduğundan ötürü de hanın
duvarlarında çok sayıda toplama antik taş kullanılmıştır. Hanın
avlusunda antik lahitlerden bazıları yerinde durmaktadır.

Evdir
Hanın kuzeybatı cephesindeki abidevi portali, Selçuklu sanatının en
güzel örneklerinden birisidir. Ana duvarların tam ortasından ileriye
doğru çıkmış olan portalin dış yüzü tamamen kesme taştan yapılmıştır.
Ancak bu portalin üst kısmı yarıdan itibaren iki köşesi yıkılmıştır.
Portalin en dışında dar bir bordür içeriye doğru dönük sivri uçları
dışarıya doğru üçgenlerden oluşan ikinci bir bordür bulunmaktadır.
Portalin üçüncü bordürü geniş bir şerit halinde geometrik, yıldız
geçmeler, daireler ve baklavalı taş oyma bezemelerden meydana
gelmiştir. Portal nişinin iki köşesi yuvarlatıldıktan sonra buraya
başlıklı iki sütuncuk oturtulmuştur. Portal nişi üzerindeki bordürün
ucu içeriye doğru bir dönüş yapmakta, sonra da nişin içerisinden
aşağıya sarkmaktadır.

Hanın
iç avlusu etrafında dört köşeli kesme taş payeler üzerinde, kesme
taştan profilli, sivri kemerli revaklar sıralanmıştır. Ayrıca bu
eyvanlar birer kemerle takviye edilmiş, avluya bakan uçları da sivri
kemerlerle revaklara birleşmiştir. Revakların ortasında silmeli bir
kapı ile revaklara açılan kapalı hücreler sıralanmıştır.

Bu
handa dikkati çeken bir özellik de giriş eyvanının sağındaki tek
hücrenin diğer bölümlerden daha farklı olarak çok daha korunaklı
yapılmış olmasıdır. Bunun da nedeni, bu bölümün Selçuklu beylerine ait
mekanlar veya kıymetli eserlerin korunduğu yerler olmasından
kaynaklanmaktadır.

Girişin solundaki bir geçitten hanın üstüne
çıkılır ve burasının gözetleme yeri olduğu da açıklık kazanmıştır.
Hanın dışındaki hamam günümüze yalnızca kalıntıları gelebilmiştir.


Kırkgöz Han

Antalya-Burdur
yolu üzerinde Antalya’ya 30 km. uzaklıkta bulunan Kırkgöz Hanı,
kitabesine göre II.Gıyaseddin Keyhüsrev Bin Keykubat (1236-1246)
zamanında yaptırılmıştır. Osmanlılar zamanında onarılmıştır.

Beden
duvarlarından dışarıya doğru fırlayan abidevi portali bezemesizdir.
Tonozla örtülü uzun ve yatay bir holden sonra (15x49 m.) 51x49 m.
genişliğinde büyük bir avluya girilmektedir. Bu avlunun doğu ve
batısında kalın kesme taş payeler üzerinde kesme taştan sivri kemerli
revaklar sıralanmıştır. Giriş kapısının arkasında sivri beşik tonozlu
iki eyvan bulunmaktadır. Bu bölümlerin diğer bölümlerden farklı oluşu
özel bir nitelik taşıdığını göstermektedir. Kuzey cephesini içeriden
tamamen kapatan tonozla örtülü olan kesme taştan bir bölüm
bulunmaktadır.

Hanın yapı malzemesini moloz taş duvarlar
oluşturmaktadır. Revak kemerlerinin arasındaki dolgular Osmanlı
dönemine aittir. Avlu çevresindeki bölümler yuvarlak kemerlerle
birbirlerine ve duvarlara bağlanmıştır.


Kargı Hanı (Manavgat)

Antalya,
Alanya-Beyşehir yolu üzerindeki Kargı Hanı XIII.yüzyılda yapılmış olup,
kitabesi günümüze ulaşamadığından kim tarafından yaptırıldığı
bilinmemektedir.

Dikdörtgen planlı han, kuzey-güney yönünde
uzanmakta ve bir kale görünümündedir.Ortası avlulu plan tipinde olan
hanın giriş dışındaki kenarları köşeli payandalarla takviye edilmiştir.
İki uzun kenarda dörder, girişin karşısında da üçer tane takviye
payandası bulunmaktadır.

Yapı mimari yönden Kırkgöz Hanı ile
benzerlik göstermektedir. Giriş kapısı dışında tamamı moloz taştandır.
Giriş dışarıya doğru hafif çıkıntılı olup, sivri kemerli büyük kapı
nişinin içerisinde yay kemerli giriş kapısı bulunmaktadır. Girişin iki
yanında beşik tonozlu iki eyvan bulunmaktadır. Avlunun doğusunda,
avluya birer kapı ile açılan beş tonozlu hücre bulunmaktadır. Batısında
ise iki sıra beşer payenin oluşturduğu tonozlu revaklar vardır.Girişin
karşısında yay kemerli bir kapıdan içerisine girilen on payenin
taşıdığı kapalı bir mekan bulunmaktadır. Doğu-batı yönünde uzanan bu
kısım kuzey duvarında dışarıya, güney duvarında da avluya açılan
mazgallarla aydınlatılmıştır.


Alara Han (Manavgat)

Antalya-Alanya
yolu üzerinde Alara Çayı’nın kıyıdan 15 km.içerideki vadinin
başlangıcında Selçuklu kervan yolu üzerinde bulunan Alara Han, aynı
zamanda da Alara Kalesi’nin eteğindedir. Kitabesinden öğrenildiğine
göre Sultan I.Alaaddin Keykubat tarafından 1231’de, Sultan han ile aynı
yılda yaptırılmıştır. Ancak Alara Han Sultan han’ından çok farklı bir
plan düzeni göstermektedir.

Alara Hanı 34.50x45.00 m.
ölçüsünde dikdörtgen planlıdır. Ana duvarların girişe göre sağ yan
cephesinde üç, karşı cephesinde iki, üçgen payanda ile duvarlar takviye
edilmiştir. Bezemesiz olan portali ayrı bir özellik taşımakta, iç plan
düzeni de diğer Selçuklu hanlarından ayrılmaktadır.

Giriş
kapısının iki yanındaki dışarıya doğru taşkın kare kulelerle küçük bir
kale görünümündedir. Tamamen kesme taştan olan duvarlar son derece
sağlam yapılmıştır. Girişteki iki kule arasında büyük sivri kemerli niş
içerisine alınmış giriş kapısı bulunmaktadır. Bu kapının üzerine altı
satır halinde kitabe yerleştirilmiştir. Ancak bu kitabenin birinci
satırı kırılmış ve günümüze gelememiştir.

“…….en büyük..
Sultanların büyük sultanı, milletlerin boylarının maliki Arap ve Acem
sultanlarının efendisi, hak sultanı, cihanın beldelerinin fatihi,
Denizin, Rum’un, Şam’ın, Ermeni’nin Frenc’in sultanı
Ala ud-dunya vad-din Keykubat Bin Keyhüsrev Bin
Kılıçarslan müminlerinin, emirinin burhanı 629 (1231)”.

Giriş
kapısının arkasındaki küçük bir eyvandan küçük avluya geçilmektedir. Bu
küçük avlunun sağ ve solunda küçük hücreler ile üzerleri beşik tonozlu
avluya açılan koridorlar bulunmaktadır. Bu koridorlar hanın dış
kenarları boyunca uzanmaktadır. Buradaki hücrelerin hana gelen
yolcuların hizmetine ayrıldığı anlaşılmaktadır.

Giriş kapısının
karşısına gelen ikinci bir kapı ile de iç avluya geçilmektedir. İç
avlunun iki yanında kapalı eyvan şeklinde hücreler sıralanmıştır. Bu
hücreler aynı zamanda arkalarında bulunan ve iç avlu boyunca uzanan
kemerlerle takviyeli tonozlu ahırlara açılmaktadır. Bu iç avlu, kalın
duvarları ile adeta hanın içerisinde ikinci bir han gibidir. İç avlu üç
tarafı oldukça kalın taş payelerin taşıdığı beşik tonozlu bölümlere
ayrılmıştır. İç avlu etrafındaki odaların ahırlara bakan pencerelerinin
yanlarında aslan başlarına benzeyen masklar bulunmaktadır. Büyük
olasılıkla bunlar, koruyucu amaçlıdır. Nitekim giriş kapısının kemeri
üzerindeki kitabenin alt köşelerinde de buna benzer aslan başlarına
rastlanmaktadır.



Şarapsa Han (Alanya)

Antalya-Alanya
yolu üzerinde, Alanya’ya 15 km. uzaklıkta küçük bir tepenin
üzerindedir. Günümüze ulaşan kitabesine göre II.Gıyaseddin Keyhüsrev’in
ikinci saltanatı sırasında (1236-1246) yapılmıştır.

Şarapsa
Han, Selçuklu hanlarından ayrı bir plan özelliği göstermektedir. Dıştan
ince uzun, 70x15 m. ölçüsünde, dikdörtgen planlı olup, uzun
kenarlarında on birer, dar kenarlarında da üçer payanda ile duvarları
takviye edilmiştir. Hanın duvarları giriş cephesinde kesme taştan
yapılmış olmasına karşılık diğer cephelerde yontma taş kullanılmıştır.
Bu duvarlar kale burçlarında olduğu gibi mazgallarla sonuçlanmıştır.

Hanın
doğu ucundaki birinci bölüm diğer bölümlerden ayrılmış ve han
zemininden daha yüksek yapılmıştır. İki payandanın arasındaki üç
basamaklı bir merdivenle çıkılan giriş kapısı tamamen kesme taştandır.
Bir niş içerisine alınan bu giriş yay kemerlidir. Niş kemerinin üzerine
küçük bir kitabe yerleştirilmiştir:

“Muhakkaktır ki
Allah’ın mescitlerini yaptıranlar
Allah’a, ahiret gününe inananlardır”.

Bu
bölüm büyük olasılıkla mescit veya Selçuklu beylerine ayrılmış bir
mekandır. Hanın diğer bölümlerinde olduğu gibi burasının da üzeri beşik
tonozla örtülüdür. İçerisi payandaların iki yanındaki iki mazgal
pencere ile aydınlatılmıştır. Güney duvarında ise küçük bir mihrap
vardır.

Hanın büyük bölümü kuzeydeki girişin iki yanındaki
beşer payanda ile takviyeli olup, tam ortada hanın büyük kapısı
bulunmaktadır. Ana duvarların üstüne kadar yükselen ve dışarıya doğru
çıkıntı yapan sivri kemerli portalin içerisinde basık yay kemerli giriş
kapısı bulunmaktadır. Girişten itibaren solda ve sağda dört sivri
kemerle takviye edilmiş olan üst örtü boydan boya uzun bir tonoz
şeklindedir. Tonozların altında açılmış mazgal pencereleri işle de
hanın içerisi aydınlatılmıştır.


Alanya Kalesi İçerisindeki Han (Alanya)

Alanya
Kalesi içerisindeki hanın kitabesi bulunmadığından ne zaman yapıldığı
konusunda kesin bir tarih verilememektedir. Ancak, yapı malzemesi
olarak kullanılan tuğlaların ölçüleri Selçuklu ve Osmanlı tuğlalarından
farklı olduğundan ötürü büyük olasılıkla Karamanlıların Alanya’ya hakim
oldukları dönemde yapılmıştır. Bu bakımdan XIV. Veya XV.yüzyıl
başlarında yapılmıştır.

Han, düzgün olmayan dikdörtgen planlı
olup, orta avlu etrafında hücreler sıralanmıştır. Batı yönünde ikinci
bir dikdörtgen plan içerisinde ahırlar bulunmaktadır. Hanın doğu
yönündeki giriş kapısının arkasındaki eyvan aynı zamanda bu hanın
eksenini meydana getirmekte olup, iki yanında birer kapı ile avluya
açılan ikişer hücresi bulunmaktadır. Bu hücreler avludaki diğer
hücrelerden daha büyük ölçüdedir. Avlunun uzun kenarlarında dokuzar
hücre olup, bunların hepsinin üzeri beşik tonozlarla örtülüdür.

Avlunun
batı yönünde dışarıya doğru çıkıntı yapan ahırlar beş bölüm halinde
olup, her bölüm ortadan birer paye ile iki bölüme ayrılmıştır. Bunların
üzerleri yine tonozlarla örtülüdür.