Kan Uyuşmazlığı (rh uygunsuzluğu)

[ebrar]

Gebelikte kan uyuşmazlığı; anne kan grubunun Rh(-), baba
kan grubunun ise Rh(+) olduğu durumlarda mevcuttur. Rh uygunsuzluğu da denilen
bu durumun olması bebekte her zaman problem olacağı anlamına gelmez. Problem
olması için öncelikle bebek kan grubunun Rh(+) olması, gebelik veya doğum
sırasında bebek kanının anne kanına geçmesi ve bu durumda yabancı bir kan grubu
ile karşılaşan annenin bağışıklık sisteminin bu yabancı antijene karşı antikor
üretmesi gerekir. Antikorlar antijeni ortadan kaldırmak için geliştirilen
silahlar gibidir. Daha önceden yanlış kan nakli veya düşük gibi durumlarla
uyarılma olmadığı takdirde genellikle ilk gebeliklerde bebekte problem olmaz.
Çünkü uyarılma olup antikor oluşuncaya kadar gebelik sonlanır. Çoğunlukla da
uyarılma doğumda bebekten anneye kan geçişi ile olur. Doğumdan sonra bu uyarılma
önlenemezse daha sonraki gebeliklerde vücut bu yabancı antijenleri görünce
hatırlar ve hemen savunma silahını devreye sokarak bebek kan hücrelerini tahrip
etmeye başlar.



Kan grupları temel olarak A ve B adı verilen iki
grubun varlığı ya da yokluğuna göre belirlenir. Her bir birey A,B, AB ve 0
gruplarından birine sahiptir. Kan grupları,kırmızı kan hücrelerinin üzerinde
bulunan antijenlere göre belirlenip adlandırılır. Antijenler, savunma sistemini
harekete geçiren proteinlerdir. A grubu sadece A antijenlerine, B grubu sadece B
antijenlerine,AB grubu ise her iki (A ve B ) antijene sahiptir."O" grubunda ise
ne A ne de B antijeni bulunmaktadır. Ardından Rh faktörünün varlığı ve yokluğuna
göre de alt sınıflara ayrılır. Eğer kanınızda Rh antijeni yoksa Rh negatif (-) ,
Rh antijeni varsa Rh pozitif (+) olarak tanımlanırsınız.İnsanların % 85'inden
fazlası Rh pozitifdir.

Doğum öncesi takipte annenin kan grubunun
bilinmesi zorunludur. Kan grubu kartı olmayan her hastadan veya yanlış yapılma
şüphesi olan her anne adayından, kan grubunun tekrar tespiti istenmelidir.


Etki Mekanizması

Rh uygunsuzluğu
varlığında eğer bebek de pozitif ise doğum esnasında anne kanı ile bebeğin kanı
temas eder ve anne kanına Rh faktörü geçer. Anne buna anti Rh(antikor) üreterek
cevap verir. Bir sonraki bebek eğer Rh (+) olur ise annenin oluşturduğu
antikorlar ikinci gebelikte, bebek dolaşımına çocuk eşinden (plasenta) geçerek
kan hücrelerini öldürmeye başlar. Geçen antikor miktarı ile doğru orantılı
olarak , bebekte anne karnında iken, kansızlık yani anemi gelişir. Buna bağlı
olarak ultrasonda bebekte hidrops adı verilen vücut boşluklarında sıvı birikmesi
durum tespit edilir. Bebekteki anemi sonucu kalp yetmezliği ve hidrops
tablosunun nedenidir. Hastalığın şiddetine ve yok edilen kan hücrelerinin
miktarına bağlı olarak bebekte anne karnında ölüm de dahil olmak üzere her türlü
distres belirtisi görülür. Annenin bağışıklık sistemi bir kez uyarıldıktan sonra
geri dönülmez bir şekilde bu yabancı kırmızı kan hücrelerine karşı antikor
ürettiğinden bu uyarının hiç oluşmaması en önemli korunma prensibidir.




Bazı durumlarda anne ve bebek kanı doğumdan
önce de temas edebilir. Bu durumlar:
Amniyosentez - Kordosentez,

Düşük,
Dış gebelik,
Yanlış kan nakli,
Gebelik sırasında görülen
fazla miktarda kanamalardır.
Bazen Rh(-) bir kadına hata ile Rh(+) kan
verilebilir. Bu durumda ortada gebelik yokken bile kadının kanında anti-Rh
antikorlar bulunabilir ve ilk bebek uygunsuzluktan etkilenebilir.

Bu
yüzden Rh (-) olan her anne, gebeliğin hemen başında anti-Rh antikorlar
açısından araştırılmalıdır. İNDİREKT COOMBS TESTİ denilen bu test ile gebe
kanında dolaşan hücrelere fikse olmamış antikorlar saptanır. DİREKT COOMBS testi
ise bebeğin kanına bakılarak tespit edilir. Bu nedenle gebeliğin başında,
gebeliğin ortalarında ve sonlarına doğru annede indirekt coombs testi bakılarak,
annenin Rh uygunsuzluğundan etkilenip etkilenmediği araştırılır.

Tedavi
Kan uyuşmazlığında amaç annenin Rh pozitiflere
karşı antikor oluşturmasını engellemektir. Bu tür bir hastalıktan kurtulmanın
temel kuralı korunma olduğundan aşağıdaki kurallara uyulmalıdır:


Gebeliğin başında eşlerin kan grupları tespit edilmelidir.
Eğer Rh
uyuşmazlığı varsa indirekt coombs testi uygun aralıklarla tekrarlanmalıdır.

İlk gebelikte 28.haftada erken korunma iğnesi (Rh hiperimmün
globulin=anti-D) yapılabilir.
Doğumdan sonra bebek kan grubu Rh pozitif
bulunursa; sonraki bebekleri korumak için antikor üretimini engelleyecek anti-D
enjeksiyonu 72 saat içinde yaptırılır. Yapılması gereken standart doz 300
mikrogramdır.
Eğer anne duyarlı hale gelmişse bebek risk altındadır.Gebelik
ilerledikçe; kandaki antikor düzeyleri kontrol edilir.Eğer yüksek düzeylere
çıkarsa, özel testlerle bebeğin sağlığı mutlaka bir perinatoloji kliniğinde
takip edilmeli ve uygun tedavi yapılmalıdır.
Düşüklerde gebelik 3 aydan
büyükse anti-D uygulaması tam doz yapılmalıdır. İlk 3 ay içinde 6-8 haftadan
sonra ceninde kırmızı kan hücreleri oluşmaya başladığından düşük doz anti-D
(koruyucu iğne) yapılması uygun olur.
Tıbbi nedenlerle veya isteğe bağlı
kürtajlarda anti-D müdahaleden önce uygulanmalı, operasyon mümkünse vakum ile
yapılmalıdır.
Benzer şekilde dış gebelikde de müdahaleden hemen sonra anti-D
yapılmalıdır.
Tanısal amaçlı girişimler olan amniyosentez, kordosentez, CVS
gibi işlemleri takiben anti-D yapılması gebeliğin sağlıklı devamı açısından son
derece önemlidir.
Anti-D yapılması gerekmeyen durumlar:
Baba kan grubu
Rh(-) ise ( kan uyuşmazlığı söz konusu değildir),
Bebek kan grubu Rh(-) ise
( anne ile aynı kan grubu olduğu için sorun yoktur),
Bebekte direk coombs
testi pozitif ise ( annede uyarılma olduğunu ve bebeğe antikorların geçtiğini
gösterir),
Doğum sonrası 72 saatlik sınırlanan süre geçmişse (anne kanı
Rh(+) hücrelere karşı uyarılmak için yeterli süreyi bulmuştur),
Herhangi bir
antenatal incelemede indirekt coombs testi pozitif bulunmuş ise (anne zaten
Rh(+) hücrelere karşı uyarılmış ve antikor üretmiştir)
*Anti-D (antiRh
antikorları) içeren ilaçlar ışığa ve ısıya karşı duyarlıdırlar. Bu yüzden
ışıksız ortamda ve buzdolabında saklanırlar. İlaç taşınırken soğuk zincire
uyulması gerekir.

[zeynep]