OsmanLı Tarihi'Ne GeneL Bakış 4

[Detone]

I Dünya Savaşında Türk Cepheleri

Osmanlı Devletinin savaşa katılmasıyla savaş alanı genişlemiştir. Bir
çok cephede savaşmak zorunda kalan Osmanlı Devleti�nin hareket planının
esasını, İttifak Devletleri�nin Avrupa da ki yükünü hafifletmek
oluşturmaktadır. Bu amaçla 3 aşamalı şu plan uygulanacaktır:

Ruslara karşı; Orta Asya�daki ve Kafkasya�daki Müslümanların, halifenin ilan edeceği cihat çağrısı ile harekete geçirilmesi.

İngilizlere karşı; Habeşistan, Sudan, Trablusgarp�daki Müslümanların yine halifenin cihat çağrısı ile harekete geçirilmesi.

Boğazların Türk ve Alman kuvvetlerince ortak savunulması.

Bu planla; Kafkasya�da Ruslar, Suveyş�de İngilizler meşgul edilerek,
Almanya ve Avusturya�nın yükü hafifletilecek, İngiltere�nin Hindistan
ile olan deniz yolu bağlantısına engel olunacak ve güneyde ki zengin
petrollerden ittifak devletlerinin yararlanması sağlanacaktır. I. Dünya
Savaşında bu amaçla Türk Ordusu şu cephelerde savaşmıştır.

1-Çanakkale Cephesi:

İngiliz ve Fransız ortak saldırılarına karşı savaşılan bu cephede
gerçekleşen muharebeler, Türkler açısından savaşın en önemli olayıdır.

Çanakkale�de bir cephe açılmasının sebebi, İtilaf devletleri açısından
şöyledir: Çanakkale boğazını geçmek, İstanbul�u ele geçirmek, Osmanlı
devletini savaş içinde çökertmek, sonrada müttefikleri Rusya�ya
yardımda bulunmaktır. İtilaf devletleri yetkililerinin düşüncesine
göre; Osmanlı Devletinin savaş dışı bırakılmasıyla Süveyş kanalı ve
Hint Yolu üzerindeki Osmanlı baskısı kalkacak, Balkan Devletleri�nin
İttifak Devletleri saffında yer almaları önlenecektir.

Çanakkale Savaşlarında Tümen Komutanı M. Kemal Düşmana ilerleme imkanı
tanımamış, düşmanın Çanakkale�den geçerek İstanbul�u işgal etmesine
izin vermemiştir. Emsalsiz bir zafer olarak tarihe geçen Çanakkale
Savaşının sonuçları şöyle sıralanabilir:

A-) İnsan kaybı açısından dünya tarihinde en yüksek kaybın savaşlardan
biridir. Yaklaşık olarak 254.000 Türk, 250.000 yabancı olmak üzere
toplam 504.000 insanın hayatına malolmuştur.

B-) Türk Ordusu�nun hesaba katılmayan savaş gücü, direnme azmi ve başarısı I. Dünya Savaşı�nın uzamasına neden olmuştur.

C-) İstanbul ve Boğazlar mutlak bir istiladan kurtulmuşlardır.

D-) İngiltere ve Fransa boğazları geçip, Rusya�ya yardım
ulaştıramadıkları için Rusya�da sıkıntı artmış, bu da Bolşevik
İhtilali�nin başarıya ulaşmasına ve Rusya�nın savaştan çekilmesi Kars,
Ardahan, Batum�un geri alınması imkanını sağlamıştır.

E-) Türk Milletine moral kazandırmıştır.

F-) Çanakkale�de yeni Türk Devleti�nin ilk temelleri atılmış, Milli
Mücadele hareketinin lideri M. Kemal�in büyük kabiliyeti ortaya
çıkmıştır.

2-Kafkas Cephesi:

Bu cephede Ruslara karşı savaşılmıştır. Enver Paşa komutasında ki
150.000 kişilik Türk ordusu, Sarıkamış Taarruzunu başlatmış ancak
taarruz ağır kış şartları yüzünden 100.000 kayıp verilerek,
başarısızlıkla sonuçlandırılmıştır. Bu başarısızlıktan yararlanan Rus
birlikleri Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan�ı ele
geçirmişlerdir. 1916 yazında Diyarbakır�da ki 16. Kolorduya komutan
olarak atanan M. Kemal, Rus birliklerinin Diyarbakır yönündeki
ilerleyişlerini durdurmuş, karşı taarruzla Muş ve Bitlis�i geri
almıştır. 1917 Bolşevik İhtilali ile Kafkas Cephesi�nde harekat
durmuştur.

3-Kanal Cephesi

Mısır�da Osmanlı hakimiyetini yeniden sağlamak ve Süveyş Kanalını ele
geçirerek, İngiltere�nin Hindistan yolunu kesmek amacıyla girişilen
Kanal Harekatı, 1915 yılı başından itibaren iki kol halinde
ilerlemişlerdir. Gerekli ulaşım imkanlarının sağlanamaması yüzünden
harekat başarısızlıkla sonuçlanmış, karşı taarruza geçen İngilizler,
Türk ordusunu geri çekilmeye mecbur etmişlerdir.

4-Filistin Cephesi:

Kanal Harekatının başarısızlıkla sonuçlanması yüzünden, bu bölgedeki
savaşın ağırlık noktası Filistin ve Suriye�ye kaymıştır. Bu arada Mekke
Emiri Şerif Hüseyin ile anlaşan ve onlara Suriye, Irak ve Hicaz�ı içine
alan, müstakil bir Arap Devleti kurmaları vaadinde bulunan İngilizler,
aynı zamanda Siyonistlere de Filistin �de bir devlet kurmaları sözünü
vermiştir. Böylece İsrail Devleti�nin kurulması için gerekli zemin
hazırlanarak, Filistin Meselesi olarak bilinen olayların tohumları
saçılmıştır.

1917�de İngilizlerle Kudüs�ü ele geçirmişler, 1918�de M. Kemal � in
komuta ettiği 7.Ordu mevzilerini başarıyla savunmuştur. 8. Orduya bozan
İngilizler, M. Kemal Paşa� nın ordusunu da yok etmek istediler. Bunu
anlayan M. Kemal İngilizlere karşı başarılı savaşlar vererek, ordusunu
imhadan kurtarmıştır.

5. Irak Cephesi:

1914�te Basra�ya asker çıkaran İngilizler, Abadan petrollerini korumak
ve kuzeye doğru ilerleyerek, Ruslarla birleşip Anadolu�yu çember içine
almak düşüncesindedirler. Ayrıca; Türk kuvvetlerinin İran�a girmesini
ve Hindistan�ı tehdit etmesini önlemeyi de düşünmüşlerdir.
Kütulamara�ya ve oradan da kuzeye ilerleyen İngilizler, 1915 sonlarında
kuvvetlerin büyük bölümünü kaybederek, geri çekilmişlerdir. İngilizler
karşısında elde edilen bu başarılar uzun sürmemiş,yeniden Basra�ya
kuvvet çıkaran İngilizler, 1917�de Bağdat�a girmişlerdir. 1918�de
Kerkük�ü ele geçiren İngilizler, Mondros Mütarekesi imzalandığı sırada
Musul yakınlarına kadar gelmiş bulunmaktadırlar.

6.Galiçya ve Makedonya Cephesi:

Türk kuvvetleri ve müttefiklere yardım amacıyla Osmanlı sınırları
dışındaki Galiçya ve Makedonya�da savaşmışlardır. Galiçya cephesinde
Alman-Avusturya kuvvetlerine yardım eden Türk kuvvetleri Romanya
kuvvetlerini yenmişlerdir. Makedonya�da da Türk askerleri Bulgar
kuvvetlerine yardımcı olmuşlardır.

I. Dünya Savaşı Yıllarında Yapılan Gizli Antlaşmalar

Türklerin I.Dünya Savaşında İtilaf Devletlerine karşı cephe alması,
öteden beri İtilaf Devletleri tarafından düşünülen, Osmanlı
topraklarının paylaşılması projesini hem kolaylaştırmış, hem de
hızlandırmıştır. 1915-1917 yılları arasında yapılan gizli antlaşmalar
zinciri ile Osmanlı toprakları, İtilaf Devletleri arasında şu şekilde
paylaşmışlardır.

1.İstanbul Antlaşması:

Ruslar, İngiliz ve Fransız donanmalarının Çanakkale Savaşına
giriştikleri sırada bu devletleri sıkıştırarak, Boğazlar ve İstanbul
ile ilgili bazı isteklerde bulunmuşlardır. 1915 baharında yapılan
görüşmeler sonunda İngiliz ve Fransızlar, İstanbul ve boğazları Ruslara
vermeyi kabul etmişlerdir. Ayrıca Trakya�da Midye�den Enez�e çekilen
bir hattın doğusunda kalan arazi ile Sakarya ağzından başlayarak Gemlik
körfezine inen bir hattın batısında kalan bir toprak parçası da Ruslara
veriliyordu. Rusya�ya verilecek topraklar arasında Gökçeada ve Bozcaada
da vardı. Buna karşılık Ruslarda İngiltere ve Fransa�nın Anadolu ve
orta doğudaki Osmanlı toprakları ile İskenderun körfezi ve Toroslara
kadar Çukurova üzerindeki haklarını tanımayı kabulleniyorlardı.

2.Londra Antlaşması:

1915 �de Londra da İngiliz ve Fransız ve İtalyanlarla arasında
yapılmıştır. Bu antlaşma ile zaten İtalya�nın elinde bulunan 12 adada
İtalya tam hakimiyet kazanıyordu. İngiltere,Fransa ve Rusya�nın Osmanlı
Devleti�nin Asya�daki topraklarını paylaşmasına karşılık İtalya�ya da
Antalya bölgesinde buna eşdeğer bir pay verilmesini kabul ediyordu.

3.Sykes-Picot Antlaşması:

Bu antlaşma ile ilgili görüşmeler İtalya�nın savaşa katılmasından önce
başlamış, ancak; İtalya savaşa katıldıktan sonra sonuçlanmıştır. Bu
antlaşma ile Aladağ, Kayseri, Akdağ, Yıldızdağ, Zara,Eğin ,Harput ile
sınırlanan arazi ile Kilikya, Suriye, ve Musul Fransa�ya bırakılıyordu.
Hayfa, Akka limanları ile Irak ve Fransızlara verilen arazinin güneyi
de İngiltere�ye kalıyordu.

4.St.Jean de Maurienne Antlaşması:

Rusya�nın 1917 Bolşevik İhtilali sonucu savaştan çekilmesi üzerine
İngiltere ve Fransa İtalya ya daha fazla önem vermeye başlamışlardır.
İtalya ile yapılan St.Jean de Maurienne Antlaşması ile İtalya ya
Sykes-Picot Antlaşmasını tanıması kaydıyla İzmir ve Konya ya kadar olan
bölge veriliyordu. Ancak uygulama da bu antlaşmaya bağlı kalınmamış,
İzmir�e İtalyanlar yerine Yunanlıların çıkarılması kararı verilmiştir.