A' dan Z' ye Bitki Sözlüğü ve Faydası

[BLah]

A

Abdestbozanotu (pimpinella saxisfrage) :
Gülgillerden; siyah ve yeşil boya çıkartılan bir bitkidir. Rutubetli
yerlerde yetişir. Boyu 70 santimetre kadardır. Kökü akıcıdır.

Faydası : Mideyi kuvvetlendirir. Göğüs
ağrılarını dindirir. Ateşi düşürür. Boğmaca, öksürük ve baş ağrılarını
keser. Vücuda dinçlik verir. Balgam ve ter söker. Burun kanamalarını
keser. Bademcik şişlerini indirir. Mide yanması ve bağırsak gazlarını
giderir. Çıbanın olgunlaşmasına yardım eder.

Acıağaç (kuvasya ağacı) :
Sedefotugillerden; 2-3 metre boyunda küçük bir bitkidir. İnce
kabuklarının üzerinde sarı benekler vardır. Çiçekleri kırmızıdır. Sıcak
ülkelerde yetişir. Bu ülkelerde acı ağaç kabuklarından yapılan
kaplardan su içenlerin kuvvetleneceğine inanılır. Hekimlikte; kökü,
kabuğu ve odunu kullanılır. Etkili maddesi 'Quassine'dir. Çok acıdır.

Faydası : İştah açar, hazmı kolaylaştırır.
Ateşi düşürür. Tükürük ifrazatını arttırır. Mide, bağırsak, karaciğer
ve böbreklerin çalışmasını düzenler. Böbrek sancılarını keser, taşların
düşürülmesine yardımcı olur. Bağırsak kurtlarını döker. Kanamaları
durdurur. Haşarat kaçırıcı olarak da kullanılır. Fazla kullanılacak
olursa; baş dönmesi, mide bulantısı ve kusma yapar.

Acıbakla (termiye) : Baklagillerden; otsu bir bitkidir. Acı taneleri kullanılır.

Faydası : Besleyicidir. İdrar söktürür ve
idrar yollarını temizler. Böbrek iltihabını giderir. Böbrek taş ve
kumlarının düşürülmesine yardımcı olur. Baş ağrılarını dindidir.
Romatizma, lumbago ve siyatik ağrılarını keser. Albümin miktarını
düşürür. Vücutta biriken tuzu atar.

Acıçiğdem (güzçiğdemi) :
Zambakgillerden; sonbahar aylarında çiçek açan, mor renkli, zehirli bir
bitkidir. Rutubetli yerlerde yetişir. Hekimlikte haricen kullanılır.

Faydası : Romatizma ve nikris tedavisinde kullanılır. Ancak zehirli olduğundan dikkatli olmak gerekir.

Adaçayı (salvia officinalis) : Ballıbabagillerden;
özellikle Akdeniz bölgesinde yetişen ıtırlı bir bitkidir. Menekşeye
benzeyen çiçekleri haziran, temmuz aylarında açar. Yaprakları uzun,
kenarları tırtıllı, beyazımsı yeşil renktedir. Hafif kafuru kokusu
vardır. Çiçek açtığı zaman toplanıp, kurutulur.

Faydası : Mide va bağırsak gazlarını
giderir. Mide bulantısını keser. Hazım sisteminin düzenli çalışmasını
sağlar. Boğaz, bademcik ve dişeti iltihaplarını giderir. Göğsü
yumuşatır. Astımdaki sıkıntıları geçirir. İdrar ve ter söktürür. Banyo
suyuna katılıp yıkanılırsa; zindelik verir. Günde, 3 kahve fincanından
fazla içilmemelidir.

Adamotu (köpekotu) : Patlıcangillerden;
geniş yapraklı, fena kokulu bir bitkidir. Kökü, insan şeklini andırır.
Bilhassa Antalya çevresinde yetişir. İçeriğinde 'Hyoscyamine',
'Hyoseine' ve 'Atropine' vardır.

Faydası : Şehvet artırıcıdır.

Adasoğanı (scille) : Zambakgillerden,
bir çeşit bitkidir. Yaprakları uzun şerit şeklindedir. Çiçekleri; yeşil
ve beyaz damarlıdır. 2 kilogram kadar olan soğan kısmı, yapraklarının
altındadır. Acı ve zehirlidir. 7,5 gram adasoğanı öldürebilir.
İçeriğinde 'Scillarena glikozidi' vardır. Tazeyken kullanılmaz. Aksi
halde zehirlenme ve kusmalara yol açar. Soğanın etli olan orta kısmı
dilimlenerek kurutulur. Sonra dövülüp toz haline getirilir. Ev
ilaçlarında çok dikkatli kullanılması gerekir.

Faydası : İdrar söktürür. Kalp
hastalarında vücuda biriken suyu boşaltır. Azotemi'yi azaltır. Böbrek
hastalarının kullanmaması gerekir. Uzun süre kullanılacak olursa
'Albüminüri' yapar.

Ağaçkavunu (utruç) : Turunçgillerden; yaprakları mavimsi pembe bir ağaçtır. Meyvesi; buruşuk kabuklu iri limona benzer.

Faydası : Ferahlatıcı, serinletici ve kabızlık gidericidir

Ahlat (yaban armudu) : Gülgillerden; kendi kendine yetişen ve üzerine armut aşılanan bir ağaçtır. Yemişi iyice olgunlaştıktan sonra yenir.

Faydası : Meyveleri, ishal keser. Zehirli hayvan sokmalarında da filizleri dövülüp, konur.

Ahududu (ağaççileği) : Gülgillerden;
böğürtlen gibi çalı halinde, dikenli bir bitkidir. Kümeler halindedir.
Kendiliğinden yetişir. Meyvesi duta benzer. Sarımtırak kırmızı portakal
renginde, sulu ve güzel kokuludur. Meyvesi toplanıp, kurutulur. Reçel,
şurup ve likör yapılır. Meyve olarak da yenir.

Faydası : Kanı temizler, vücutta biriken
zehirli maddelerin atılmasını sağlar. Terletir ve idrar söktürür.
Kabızlığı giderir. Vücuda dinçlik verir. Romatizma, mafsal
kireçlenmesi, nikris, boğaz, bademcik ve göz iltihaplarında kullanılır.
Kansızlık ve veremde çok iyi bir gıdadır. Ateş'i düşürür. Üre ve şeker
hastalarına da faydalıdır. Mide ülseri olanların kullanmamaları gerekir.

Akasya (salkımağacı) : Baklagillerden;
bir çeşit süs ve gölge ağacıdır. Salkım çiçekli ve küçük yapraklıdır.
Çiçekleri güzel kokar. Çiçekleri kullanılır.

Faydası : Nefes darlığını giderir. Astımın şikayetlerini giderir.

Akdiken (geyikdikeni) : Cehrigiller
familyasından; 3-5 metre boyunda bir bitkidir. Meyveleri; siyah ve
etkilidir. Hekimlikte; meyvelerinden yapılan şurup 'Sirop de Nerprun'
kullanılır. Ev ilaçlarında; kök ve kabuklarından yararlanılır.

Faydası : 20 tane meyve yenecek olursa,
şiddetli müshil tesiri gösterir ve kabızlığı giderir. Kaşıntıları da
keser. Ancak, belirtilen miktardan fazla kullanılmamalıdır. Aksi halde,
şiddetli karın ağrılarına sebep olur.

Akhuşağacı (kayınağacı) : Kayıngillerden; nemli topraklarda yetişen bir ağaçtır. Meyveleri küçüktür. Yaprakları ilkbahar aylarında toplanıp kurutulur.

Faydası : İdrar söktürür. Vücutta biriken
suyu boşaltır. Böbreklerin düzenli çalışmasını sağlar. Şişmanlamayı
önler. Romatizma ağrılarını dinlendirir. Ayak kokularını keser. Saçları
gürleştirir, kepekleri yok eder. Cilt hastalıklarını tedavi eder. Kalp
kifayetsizliğinin sebep olduğu idrar tutukluğunu giderir. Vücutta
biriken tuzu atar. Üremi ve albüminde faydalıdır.

Alıç (ekşimuşmula) : Gülgillerden;
kırlarda yabani olarak yetişen bir ağaçtır. Meyveleri; küçük muşmulaya
benzer, kırmızı renklidir. Tadı mayhoştur. Hekimlikte meyvesi
kullanılır.

Faydası : Asabi çarpıntıları giderir.
Sinir bozukluğunu geçirir. Yüksek tansiyonu düşürür. Aritmide
kullanılır. Uykusuzluğu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertliği
ve göğüs nezlesinde faydalıdır.

Altınbaşakotu (solidago officinalis) : İdrar tutukluğu, albümin, nefrit, üremi ve sistit tedavisinde kullanılan bir çeşit bitkidir.

Faydası : Asabi çarpıntıları giderir.
Sinir bozukluğunu geçirir. Yüksek tansiyonu düşürür. Aritmide
kullanılır. Uykusuzluğu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertliği
ve göğüs nezlesinde faydalıdır.

Altınkökü (ipeka) : Güney Amerika'da yetişen bir bitkidir.

Faydası : Az miktarda kullanıldığı
takdirde tatlandırıcıdır. Yüksek dozlarda kullanılırsa kusturur, ishal
yapar. Müzmin bronşitte ifrazatı artırır.

Amberkabuğu (croton elutheria) : Antil
adalarında yetişen 'liquidamber/sığla ağacı' denilen ağacın kabuğudur.
Kabukların dışı kahverengiye yakın gri; içi ise sarıdır. Yandığı zaman
hoş bir koku verir.

Faydası : Dizanteri ve ishali keser. Hazım bozukluklarını giderir. Kansızlıkta faydalıdır. Anne sütünü artırır.

Amberbaris (kadıntuzluğu) : Yabani,
çalı şeklinde, sarı çiçekli bir ağaçtır. Kökü acıdır. Yaprakları ve
yemişi tatlıdır. Seyrek ormanlarda bulunur. Boyu 2-3 metre arasındadır.
Meyvelerinde bol miktarda C vitamini vardır. Meyveleri, kabukları ve
kökü kullanılır.

Faydası : Karaciğer ve safra kesesi hastalıklarını iyileştirir. Ateşi
düşürür. Hazım bozukluklarını giderir. Bağırsak iltihaplarını tedavi
eder. Öksürüğü keser. Mideyi kuvvetlendirir. İştah açar. Ağız
yaralarını iyileştirir. Kan dolaşımını düzenler. Yüksek tansiyonu
düşürür. Siyatik, romatizma ve eklem ağrılarını giderir.

Anason (anis) : Vatanı Asya'dır.
Maydanozgillerden; yarım metre kadar yükseklikte bir bitkidir.
Yaprakları yuvarlak ve böbrek şeklindedir. Çiçekleri beyazdır;
meyveleri küçüktür. Meyvelerinde 'Anethol' vardır. Kokucu ve yakıcı
lezzettedir. Temmuz ve ağustos aylarında toplanır.

Faydası : Hazmı kolaylaştırır.
İştahsızlığı ve yemeklere karşı duyulan tiksintiyi giderir. Mide ve
bağırsak gazlarını söktürür. İdrarı artırır. Kusmaları ve ishali keser.
Aybaşı kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Ancak, aybaşı kanamaları
ve hamilelik döneminde kullanılmaz. Anne sütünü artırır. Sinirleri
yatıştırır. Migren ağrılarını keser. Beyin yorgunluğunu giderir. Uyku
verir. Kalbi kuvvetlendirir. Kan dolaşımının düzenli olmasını sağlar.
Cinsel arzuları kamçılar. Astım, nefes darlığı ve bronşitte görülen
şikayetleri giderir. Öksürüğü keser. Yaşlılarda meme sarkmasını önler.
Fazla miktarda kullanıldığı zaman uyuşukluk verir.

Andızotu (atgözü) : Bileşikgillerden;
nemli yerlerde yetişen, 1 metre kadar sapı olan, bir çeşit ottur.
Yaprakları büyük, yumuşak ve yuvarlaktır. Çiçekleri sarı renkte olup,
acı ve kokuludur. Kökü kalındır. Meyveleri küçük fıstık kozalağına
benzer.

Faydası : Mideyi kuvvetlendirir. Balgam
söker. Mikropları öldürür. Vücutta biriken tuzu atar. Üremi, nefrit,
sistit, idrar yolları hastalıkarında faydalıdır. Nefes darlığını
giderir. Karaciğer hastalıklarını tedavi eder. Kaşıntıları keser. Fazla
kullanıldığı zaman mide bulantısı yapar.

[BLah]

Antep fıstığı (şam fıstığı) :
Antepfıstığıgiller familyasındandır; Gaziantep havalisinde
yetiştirilen, 5-10 metre yüksekliğinde bir ağaç ve bunun meyvesidir.
İçeriğinde sabit yağ, sakkaroz ve proteinli maddeler vardır.

Faydası : Vücudun gelişmesini sağlar.
Bedeni ve zihni gücü arttırır. Cinsel istekleri kamçılar. Böbrek ve
safra kesesi ağrılarını hafifletir. Göğsü yumuşatır, öksürük söktürür.

Ararot (maranta nişastası) : Sıcak
iklimlerde yetişen 'Maranta' adlı kamıştan veya ona benzer başka
bitkilerin köklerinden çıkarılan beyaz bir tozdur. Nişastadan daha
incedir. Kokusu ve tadı yoktur.

Faydası : Çocuk maması yapmakta
kullanılır. Süt çocuklarına ve nekahat dönemi hastalarına verilir.
Hastalıklardan sonra görülen halsizlikleri giderir

Ardıç (ephel) : Kozalaklılardan 2-5
metre boyunda bir ağaçtır. Yaprakları ince, uzun, sivri ve güzel
kokuludur. Meyveleri; siyah, parlak kozalak şeklindedir. Bunlara ardıç
tohumu da denilir. Kasım ve aralık aylarında toplanıp kurutulur. Bir
çok türü vardır.

Faydası : Kandaki şeker miktarını
düşürür. Pankreasın normal çalışmasını sağlar. Nekahat devresinin çabuk
atlatılmasında yardımcı olur. Vücuda dinçlik verir. Böbrekleri,
mesaneyi ve idrar yollarını temizler. Ter ve idrar söktürür. Vücutta
biriken suyu boşaltır. Soğuk algınlığı, romatizma, damar sertliği ve
nikriste de faydalıdır. Kadınlarda görülen beyaz akıntıyı keser. Aybaşı
ağrılarını dindirir. Böbreklerinde iltihap olanlar kullanamaz. Tavsiye
edilen miktarı da aşmamalıdır.

Ardıçkatranı ağacı (katran ardıcı) : 1
metre kadar yükseklikte; yuvarlak kırmızı meyveleri olan bir ağaçtır.
Meyveleri ardıç meyvelerinden daha büyüktür. Odunun kapalı ocaklarda
yakılmasından (Kuru distilasyon) ardıçkatranı denilen bir madde
çıkarılır.

Faydası : Kadyağı; ergenlik, egzama, saçkıran, kellik, uyuz ve sedef hastalığında kullanılır.

Armut (pirus communis) : Gülgillerden;
çiçekleri beyaz bir ağacın meyvesidir. Armut; suluca yumuşak tatlı ve
küçük çekirdeklidir. Rengi sarı ile yeşil arasında değişir. Ankara,
Mustabey, Çengel, Kumla, Bey olmak üzere birçok çeşidi vardır.

Faydası : Böbreklerin düzenli çalışmasını
sağlar. İdrarı bollaştırır. Böbrek kum ve taşlarının dökülmesine yardım
eder. Yüksek tansiyonu düşürür. Kanı temizler bütün salgı bezlerinin
normal çalışmasını sağlar. Kansızlığı giderir, kabızlığı önler.
Sinirleri yatıştırır. Zihni yorgunluğu giderir. Susuzluğu keser.
Tükürük ifrazatını artırır. Hamilelerin kusmalarını azaltır.
Hazımsızlığı giderir. Mafsal kireçlenmesi, nikris ve romatizmada
faydalıdır. Şeker hastaları da yiyebilir. Midesi zayıf olanların
kompostosunu içmeleri tavsiye edilir. Yemeklerden önce yenecek olursa
daha faydalı olur.

Arpa (hordeum vulgare) :
Buğdaygillerden; taneleri ekmek ve bira yapmakta kullanılan bir
bitkidir. Hayvan yemi olarak da verilir. Nişastası boldur. Kavrulup
kahveye de karıştırılır.

Faydası : İdrar söktürür. Mesane ve idrar
yollarındaki iltihapları temizler. Böbrek ve kum taşlarının dökülmesine
yardım eder. Prostat büyümesini önler. Asabi kusmaları durdurur. Boğaz
ve yarımbaş ağrılarını dindirir. Dil iltihaplarını giderir. Temriye ve
mayasılda haricen kullanılır.

Aslanağzı (kurtağzı) : Aslanağzıgiller familyasından; türlü renkte, güzel bir bitkidir. Kokusuzdur. Daha ziyade süs bitkisi olarak kullanılır.

Faydası : Balgam söktürür. Bronşit'te rahatlık verir.

Aslanyağı (leontopidium alpinium) :
Bileşikgiller familyasından; Alp dağlarının yüksek tepelerindeki
kireçli topraklarda yetişen bir bitkidir. Çiçekleri yıldız şeklindedir.
Ağustos ayında toplanıp kurutulur.

Faydası : Çocuklarda görülen ishalleri keser.

Aslandişi (karahindiba) :
Bileşikgiller familyasından; yol kenarında, çayır ve hendeklerde
yetişen bir çeşit bitkidir. Yaprakları rozet şeklindedir. Çiçekleri
sarıdır. Taze yaprakları salata olarak da yenilebilir. Kökünde;
Torexacin, levulin, inulin ve şeker vardır. Yaprakları ilkbahar;
kökleri ise, sonbahar aylarında toplanıp, kurutulur.

Faydası : İdrar söktürür. Mesane ve
kalınbağırsak iltihaplarını giderir. Göğsü yumuşatır, öksürüğü keser.
Balgamlı ishalleri keser. Karaciğer şişkinliğini indirir. Böbrek ve
safra taşlarını düşürür. Sarılıkta faydalıdır. Anne sütünü artırır.
Taze sürgünleri kırıldığı zaman akan sütü de dişleri temizler. Öğütülen
kökü, kahveye katılır.

Aslankuyruğu (yerpırasası) : Ballıbabagillerden; bir çeşit bitkidir.

Faydası : Ateşi düşürür ve terletir. Vücuda rahatlık verir.

Aslanpençesi (alchemila vulgaris) :
Gülgillerden; çayırlarda, ormanlarda yetişen ve türlü çeşitleri olan
bir yabani bitkidir. 5-7 parçalı olan yaprakları büyüktür. Kökü
geniştir. Çiçekleri; ufak yıldız şeklinde olup, yeşilimtıraktır.
Mart-Temmuz ayları arasında toplanıp, kurutulur.

Faydası : Ateş düşürür. Vücuda kuvvet verir. Yarımbaş ağrılarını keser. Anne sütünü artırır

Asma (vitis) : Asmagiller
familyasından tırmanıcı, uzun ömürlü, ağaçsı bir bitkidir.
Mayıs-Haziran ayları arasında çiçek açar. Gövdesi üzerindeki kabuklar
zamanla esmerleşip şeritler halinde dökülür. Çiçekleri küçük, yeşilimsi
renktedir. Yapraklarının taban kısmı kalp şeklindedir. Kenarları dişli
ve ucu sivridir. Üst yüzleri tüysüz, alt yüzleri ise tüylüdür.
Meyvelerine üzüm denir. Kuru veya yaş olarak yenir.

Faydası : Yaprakları ile yapılan ilaçlar kanamayı durdurur. Vücuda kuvvet verir. Sarılığı keser. İshali durdurur.

Atkestanesi (hindkestanesi) :
Atkestanegiller familyasından; süs olarak yetiştirilen iri bir gölge
ağacıdır. Nisan-Temmuz aylarında çiçek açar. Meyveleri kestaneye
benzer. İçinde nişasta, saponin ve yağ vardır.

Faydası : Kabuklarından yapılan ilaçlar
ateşi düşürür. Vücuda kuvvet verir. Tohumları ise romatizma ve mafsal
ağrılarını giderir. Varis flebit ve basur memelerinin tedavisinde ve
deri çatlaklarını gidermekte kullanılır.

Atkuyruğu (zemberekotu) : Atkuyruğugillerden; kök sapı ömürlü olan, nemli yerlerde yetişen bir bitkidir.

Faydası : İdrar tutukluğunu giderir.
İdrarı artırır. Böbrek taşlarının düşürülmesinde yardımcı olur. İdrar
torbasındaki iltihabı giderir. Kan işemeyi keser. Albümin miktarını
düşürür. Zatülcenp ve karaciğer hastalıklarının tedavisinde kullanılır.
Nikris ve romatizmanın şikayetlerini giderir. Tavsiye edilen miktardan
fazla kullanılmamalıdır.

Ayçiçeği (gündöndü) : Bileşikgillerden; büyük çiçekli bir bitkidir. Çiçekleri tabak şeklindedir. Rengi sarıdır. Tohumlarından yağ çıkarılır.

Faydası : Yağı, damar sertliğini giderir.
Kurdeşen'in sebep olduğu kaşıntıları giderir. Esansı verem tedavisinde
kullanılır. Kolestrol miktarını düşürür. Cinsel arzuları kamçılar.
Bedeni ve zihni yorgunluğu giderir. Kalp, sinir hastalıkları ve
iktidarsızlığı önler

Ayıüzümü (itüzümü) : Fundagillerden;
küçük taneler halinde kırmızı renkli yemişleri olan, tüylü bir
bitkidir.1-3 metre yüksekliğindedir. Her mevsimde yaprakları vardır.
Makilerde bulunur. Dalları kırmızımtırak kahverengidir. Yaprakları
şimşir yapraklarına benzer. İçinde Hydrochinone vardır. Sonbahar
aylarında toplanıp kurutulur. Çiçekleri pembe salkımlar halindedir. Ev
ilaçlarında yaprakları kullanılır.

Faydası : Kuvvet verir. İshali keser.
İdrar yollarını temizler. İdrar söktürür. Ateşi düşürür. İdrar
yollarındaki taşların düşmesine yardım eder. Prostat büyümesinden
kaynaklanan şikayetleri giderir.

Aylandız (kokarağaç) :
Sedefotugillerden; bir çeşit süs ağacıdır. Çiçekleri uzun salkım
şeklindedir. Kokusu keskindir. Meyveleri sonbaharda dökülmeden önce
kızarır.

Faydası : Bağırsak solucanlarını düşürür

Aynısefa (gecesefası) : Bileşikgillerden çiçekleri güzel, sarı renkli bir bitkidir.

Faydası : İdrar söktürür. Terletir.
Aybaşı kanını söktürür ve aybaşı kanamalarının normal olmasını sağlar.
İştah arttırır. Nikris ve sıracada da faydalıdır

Ayrıkotu (ayrıkkökü) :
Buğdaygillerden yabani bir bitkidir. Sarımtırak beyaz renkteki kökü
kullanılır. İlkbahar ve sonbahar aylarında toplanıp, kurutulur.
Mekkeayrığı denilen çeşidi de, ayrıkotunun özelliklerini taşır. Domuz
ayrığı ise, zararlıdır.

Faydası : İdrar söktürür. Böbrek ve
mesane taşlarının düşürülmesinde yardımcı olur. Buralardaki iltihapları
da giderir. Albümini atar. Nefrit ve nikriste de faydalıdır

Ayva (sefercel) :
Gülgillerden çiçekleri iri ve pembe renkli; yapraklarının altı tüylü,
orta yükseklikteki bir ağacın meyvesidir. Ayva; limondan büyük, sarı
renkte, tüylü, mayhoş, dokusu sertçe ve ufak çekirdekli bir meyvedir.
Vitamini boldur. Çiğ yenilmesi tavsiye edilmez. Komposto veya jöle
yapılarak veya külde pişirildikten sonra yenmesi uygundur.

Faydası : İshal ve dizanteriyi keser.
Mide ve bağırsakları kuvvetlendirir. İnce bağırsak iltihabını giderir.
Kanı temizler. Karaciğer tembelliğini giderir. Safra akışını sağlar.
Çarpıntıyı dindirir. Kadınlarda görülen beyaz akıntıyı keser. Bronşit,
müzmin öksürük ve veremde faydalıdır. Ağızdan su gelmesini ve kan
kusmayı önler. Vücudun gelişmesine yardım eder. Merhem yapılarak
kullanıldığı takdirde; el ayak ve meme ucu çatlaklarını, yüz ve boyun
kırışıklıklarını giderir. Egzama kaşıntılarını ve basur memelerinin
doğurduğu şikayetleri giderir. Kabızlık çekenler ve tansiyonu yüksek
olanlar yememelidir.

[BLah]

B

Badem (prunus amygdalus) :
Gülgillerden bir çeşit ağacın yemişidir. Meyvesi ancak çağla
halindeyken yenir. Olgunlaştıktan sonra, sert kabukla kaplı olan içi
yenir. Hekimlikte kullanılan kısmı da burasıdır. Başlıca 2 çeşidi
vardır.
- Acıbadem
- Tatlıbadem

Faydası : Badem, bedeni ve zihni
yorgunluğu giderir. Hamilelerin zayıf düşmemesini sağlar. Sütle
içilirse mideyi kuvvetlendirir. Kabızlığı giderir. Nekahat devresini
kısaltır. Böbrek mesane ve tenasül yollarındaki iltihapları giderir.
Baş ağrısı, karaciğer ve böbrek ağrılarını hafifletir. Bronşit, boğaz
ağrısı, anjin, boğaz yanması ve akciğer hastalıklarında faydalıdır.
Bademyağı kabızlığı giderir. Egzama ve kaşıntıların verdiği
rahatsızlıkları azaltır. Böbrek ve mesane taşlarının düşürülmesine
yardım eder. Kulak ağrılarını dindirir. Yumurtayla karıştırılıp da,
basur memelerine sürülecek olursa, ağrı ve yanmaları giderir

Bakla (ful) : Baklagillerden hazmı
kolay ve besleyici bir bitkidir. Ev ilaçlarında çiçekleri kullanılır.
Bir çeşidi olan acıbakla ise, acı ve otsu bir bitkidir.

Faydası : İdrar yollarını temizler.
Böbrek ağrılarını dindirir. Böbrek iltihaplarını giderir. Böbrek kum ve
taşlarının düşürülmesine yardımcı olur. Lumbago, romatizma, siyatik ve
dolama şikayetlerini giderir

Baldıran (ağuotu) : Maydanozgillerden
nemli yerlerde yetişen 1-2 metre boyunda zehirli bir bitkidir. Gövdesi
kalındır. Saplarının alt kısmı erguvani renktedir. Yeprakları büyük,
çiçekleri yayvan ve küçüktür. Terkibinde coniine vardır. Büyük baldıran
ve küçük baldıran olmak üzere 2 çeşidi vardır. Ev ilaçlarında
kullanılmaz.

Faydası : Hekimlikte ağrı giderici ve
spazm giderici olarak, siyatik, tetanoz, epilepsi, trilemnius
nevraljisi ve kore hastalığının tedavisinde kullanılır

Baldırıkara (fujer) :
Eğreltiotugillerden; nemli yerlerde yetişen otsu bir bitkidir.
Yaprakları at yelesini andırır. Yurdumuzun hemen hemen her yerinde
yetişir.

Faydası : Grip ve soğukalgınlığında
hastayı rahatlatır. Balgam söktürür. Mide ağrılarını keser. Böbrek
kumlarının dökülmesini sağlar. Derideki şişlikleri indirir. Saç
dökülmesini önler. Aybaşı kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Diğer
ilaçlara da tat verici olarak kullanılır

Balıkotu (hablülhilal) : Cava'da ve
Malabar'da yetişen ve zehirli meyvesiyle balıkları sersemleterek
yakalamaya yarayan zehirli bir bitkidir. 50 santim boyundadır. Dalları
yeşil ve tüylüdür. İlaç olarak yaprak ve çiçekleri kullanır.

Faydası : Terletir, idrar söktürür. Vücudu rahatlatır. Had bronşit ve nezlede, bütün bulaşıcı hastalıklarda kullanılır

Ballıbaba (laminum) : Ballıbabagiller familyasından bir çeşit bitkidir. Benekli ballıbaba ve arıların çok sevdiği ak ballıbaba gibi türleri vardır.

Faydası : Kabakulak, mayasıl ve kanlı basurda faydalıdır

Bamya (hibiscus esculentus) :
Ebegümecigiller familyasından; yaprakları asma yaprağına benzeyen,
meyvesi beş bölmeli, tohumları yuvarlak ve yeşilimtrak gri renkte,
sebze olarak yenen bir bitkidir. Amasya, Balıkesir bamyası gibi
çeşitleri vardır.

Faydası : Kabızlığı giderir. Mide ve bağırsakların düzenli çalışmasını sağlar

Banotu (konca) : Patlıcangiller
familyasından; yol kenarlarında, gölgelik yerlerde yetişen, 80
santimetre kadar boyunda uyuşturucu ve zehirli bir bitkidir. Açık yeşil
renktedir. Her tarafında beyaz, uzun tüyler vardır. Çiçekleri
sarımtırak, kırmızımsı mor renktedir. Meyvesinin içinde yüzlerce tohumu
vardır. Ev ilaçlarında kullanılması tavsiye edilmez.

Faydası : Teskin edicidir. Titreme ve
çarpıntıyı giderir. Uykuyu kaçırır. Keyif verir. Beyin hastalıkları,
kore hastalığı ve nikriste faydalıdır

Basurotu (küçükkırlangıçotu) :
Düğünçiçeğigiller familyasından; ilkbaharda çalılıklar arasında yetişen
küçük bir bitkidir. Yaprakları üç parçalıdır. Yeşilimtıraktır.
Yumruları yapraklarının arasındadır. Kökü küçüktür. Çiçekleri altın
sarısı rengindedir. Sabahları açar, akşamları kapanırlar. Ev
ilaçlarında kökleri kullanılır.

Faydası : Basur memelerinden doğan şikayetleri giderirler

Behmen (kavzakökü) : Turp'a benzer,
otsu bir bitkidir. 20 Ocak ile 20 Şubat arasında çiçek açar. Çiçeğinin
rengine göre kızılbehmen ve akbehmen adında iki türü vardır.

Faydası : Basur memelerinden doğan şikayetleri giderir

Bergamot (citrus bergamia) : Sedefotugiller
familyasından bir çeşit narenciye türüdür. Meyvesinin kabuklarından
güzel kokulu bir esans yapılır. Dalları seyrek ve kısa dikenlidir.
Meyvesi armut şeklinde, sarımtırak yeşil veya altın sarısı rengindedir.
8-10 dilimi vardır.
Bergamot meyvasından çıkarılan esans yeşilimtırak veya sarımtırak yeşil renktedir. Acı fakat hoş kokuludur.

Faydası : Koku vermesi için bazı ilaçlara ve çaya karıştırılır. Reçeli de yapılır

Besbase (macis) : Hindistancevizi çekirdeğini örten özlü zardır. İçeriğinde esans ve yağ vardır.

Faydası : Teskin edici iştah açıcı ve
vücudu kuvvetlendiricidir. Tavsiye edilen milktarı aşmamalıdır Aksi
halde zehirlenme belirtileri görülebilir

Beşparmakotu (kazotu) : Gülgillerden;
yol kenarında ve çayırlarda yetişen 40-70 santimetre boyunda yabani bir
bitkidir. Yaprakları beşparmak şeklindedir. Rozete benzer. Gümüşi
renktedir. Uzun saplı çiçekleri, yaprakların arasından çıkar. Altın
sarısı rengindedir. Yaprak ve kökleri Temmuz, Ağustos aylarında
toplanıp kurutulur.

Faydası : İshali keser. Mide
rahatsızlıklarını giderir. Vücuda kuvvet verir. Bademcik ve boğaz
ağrılarını giderir. Diş ağrılarını dindirir. Diş etlerini
kuvvetlendirir. Yüz lekelerini giderir ve cildi yumuşatır

Bezelye (pisum) : Baklagillerden tırmanıcı bir bitki ve onun tohumudur.

Faydası : Kabızlığı giderir. Kan yapar. Kan kanserine karşı korur

Biber (filfil) : Patlıcangillerden;
taze iken yeşil ve çoğu acı olan meyvesi; sebze ve baharat olarak
kullanılır. Bol miktarda C vitamini vardır. Acı ve tatlı, yeşil ve
kırmızı çeşitleri vardır.

Faydası : Kırmızı biber ile hazırlanan
ilaç, nevralji, lumbago ve romatizmada faydalıdır. Ayrıca biber, mideyi
kuvvetlendirir. İştahı açar ve hazmı kolaylaştırır. Kanamaları önler.
Cinsel arzuları kamçılar

Biberiye (kuşdili) :
Ballıbabagillerden; Akdeniz çevresinde çok yetişen; küçük, kalınca,
ensiz ve kokulu yaprakları ile çiçeklerinden faydalanılan bir bitkidir.
Yaprakları iğneye benzer. Boyu 2 metre kadardır. Çiçekleri mavi veya
eflatundur.
Çiçeklerinden renksiz veya soluk sarı renkte olan biberiye esansı
çıkarılır. İçeriğinde kafuru, sineol, kamfen, pinen, borneol ve
bornilasetat vardır.

Faydası : Hazımsızlığı giderir.
Çarpıntıyı keser. Yarımbaş ağrılarını giderir. Baş dönmesini keser.
Astım, bronşit ve kansızlıkta faydalıdır. Yağlı saçların yağını alır.
Burkulmalarda ve deri yaralarında da haricen kullanılır. İdrar ve adet
söktürür. Safra ifrazatını arttırır

Binbirdelikotu (hypericum calycinum) :
Çalılık ve fundalıklar arasında yetişen uzun ömürlü bir otsu bitkidir.
30-80 santimetre boyundadır. Gövdesi dört köşelidir. Yaprakları
sapsızdır. Çiçekleri parlak sarı renktedir. Mayıs ve eylül aylarında
çiçek açar.

Faydası : İdrar ve balgam söktürür. İştah açar. Sinirleri yatıştırır

Binbirdelikotu (hypericum calycinum) :
Çalılık ve fundalıklar arasında yetişen uzun ömürlü bir otsu bitkidir.
30-80 santimetre boyundadır. Gövdesi dört köşelidir. Yaprakları
sapsızdır. Çiçekleri parlak sarı renktedir. Mayıs ve eylül aylarında
çiçek açar.

Faydası : İdrar ve balgam söktürür. İştah açar. Sinirleri yatıştırır

Boruçiçeği (çançiçeği) : Çançiçekgillerden; çiçekleri boru biçiminde olan bir bitkidir. Çiçekleri turuncu renktedir.

Faydası : Nefes darlığı, bronşit ve astımın sebep olduğu rahatsızlıkları giderir

Böğürtlen (tilkiüzümü) : Gülgillerden
bahçe çitlerinde, yol kenarlarında kendiliğinden yetişen, dikenli bir
çalıdır. Yemişi ahududuya benzer, fakat ondan küçüktür. Önceleri
kırmızı iken sonraları kararır. Yaprakları; çiçekleri açmadan toplanıp,
kurutulur. Birçok türü vardır.

Faydası : İdrar söktürür. Ayaklardaki
şişlikleri indirir. Yüksek tansiyonu düşürür. Gözlerdeki zafiyeti
giderir. Mesane taşlarının düşmesine yardımcı olur. Ağız, dil, diş eti
ve bademcik iltihaplarını giderir. Kadınlarda görülen beyaz akıntıyı
keser. Haricen kullanıldığı takdirde ağrıları dindirir, yanıkları
iyileştirir. Kökü kaynatılıp, suyu içilecek olursa kandaki şeker
miktarını düşürür

Börülce (karnıkara) : Göbeği koyu renkli bir çeşit ufak fasulyedir. İçeriğinde protein, azot, nişasta ve C vitamini vardır.

Faydası : İdrar tutukluğunu ve anüs kaşıntısını giderir. Yanık tedavisinde kullanılır

Buğday (triticium vulgare) :
Birçenekligillerdendir. Sapları kamışsıdır ve içleri boştur. Çiçekleri
başak şeklindedir. Yemişlerine buğday denir. İçeriğinde B vitamini ve
karbonhidratlar vardır. Bunlar, tanelerin kepeğindedir. Bu nedenle
buğday unu ne kadar çok kepekli, yani esmer olursa, o derece faydalı
olur.

Faydası : Kepekli buğday unundan yapılan
ekmek, kurabiye ve benzerleri bağırsakların düzenli çalışmasını sağlar.
Kabız olmayı önler. Çimlendirilmiş buğday tanesi zihin yorgunluğu ve
sinir bozukluklarını giderir. Damar sertliği, mide ve cilt hastalıkları
olanlar, taze ekmek ve sıcak börek gibi şeyler yememelidirler

Burçak (lathyrus) : Baklagillerden; taneleri hayvan yemi olarak kullanılan bir bitkidir. Taneleri mercimeğe benzer.

Faydası : Lapası; ezik, çürük tedavisinde; taneleri ise, isilik ve mayasılda kullanılır

[BLah]

D

Dalakotu (kurtluca) :
Eğreltiotugillerden; sıcak bölgelere yetişen bir bitkidir. Güzel
kokulu, pembe çiçekleri vardır. Yapraklarının üstü parlak, altı donuk
yeşil kadife rengindedir. Tadı acıdır.

Faydası : Ateşi düşürür, vücuda kuvvet
verir. Dizanteri ve ishali keser. Nefes almayı kolaylaştırır. Öksürüğü
keser. Karaciğer ve mide hastalıklarının iyileşmesine yardım eder.

Damkoruğu (kulakotu) :
Damkoruğugillerden ılık iklimlerde yetişen bir bitkidir. Çiçekleri
kırmızıdır. Yaprakları etli ve çiçeklerin dibindedir. Haziran - Ağustos
ayları içinde toplanır. Çoğu zaman taze halde kullanılır.

Faydası : Basur memelerini giderir. Nasırları söker.

Darı (akdarı) : Buğdaygillerden, kuraklığa dayanıklı bir bitkidir. Tohumları besin olarak kullanılır.

Faydası : Darı unundan yapılan yiyecekler, zihin yorgunluğunu giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Hamilelere de faydası vardır.

Defne (laurus nobilis) :
Defnegillerden yaprakları güzel kokulu ve yaz kış yeşil olan ağaçtır.
Boyu 2 metre kadardır. Akdeniz kıyılarında yetişir. Meyveleri
yuvarlaktır. Rengi siyahımtıraktır. Yapraklarından yeşil renkli bir yağ
çıkarılır.

Faydası : Terletir, ateşi düşürür,
vücuda rahatlık verir. İdrar ve adet söktürür. İştah açar, Hazmı
kolaylaştırır. Sinir ağrılarını (nevralji) dindirir. Yağı bazı
merhemlerle karıştırılır. Baharat olarak da kullanılır. Hamileler
kullanmamalıdırlar.

Demirhindi (tamarin) : Baklagillerdn
bir çeşit ağaçtır. Boyu 25 metre kadardır. Meyvesinden şerbet yapılır.
Sıcak ülkelerde yetişir. Çiçekleri sarı kırmızı salkımlar halindedir.
Meyvesi koyu kırmızımtırak, büyük ve tohumludur. Meyvesinin mayhoş
lezzetli, macuna benzeyen öz kısmı kullanılır. İçeriğinde ekşi
maddeler, nişasta ve şeker vardır.

Faydası : Susuzluğu giderir. Vücuda rahatlık ve serinlik verir. 20 gramı müshil tesiri gösterir. Bağırsakları temizler. Soğuk içilir.

Denizkadayıfı (carrageen) : Esmer su yosunlarından bir çeşit deniz bitkisidir.

Faydası : Solunum ve hazım sistemi nezlelerini giderir. Vücudu besleyici olarak da kullanılır.

Denizsaçı (mousse de corse) : Deniz
kayalarında bulunur. Kuru iken saç gibi ince, esmer, birbirine girmiş
liflerdir. Deniz bitkileri gibi kokar. Tadı tuzludur.

Faydası : Bağırsak solucanlarını düşürür.

Denizüzümü (ephedra campylopoda) :
Yurdumuzun hemen hemen her yerinde yetişen her zaman yeşil, uzun
ömürlü, çalı görünümünde bir bitkidir. Gövdesi incedir. Yaprakları,
gövde üzerine karşılıklı, çapraz şekilde dizilmiştir. İçeriğinde
'efedrin alkoloid' bulunur. 35 kadar türü vardır.

Faydası : Astım hastalığının şikayetlerini giderir. Terletir. Ateş düşürür. Romatizma ağrılarını dindirir.

Dereotu (tereotu) : Maydanozgillerden iplik biçiminde yaprakları olan güzel kokulu bir bitkidir. Sonbahar aylarında toplanıp, kurutulur.

Faydası : Mide ve bağırsak gazlarını
söktürür. Hazmı kolaylaştırır, midenin gereği gibi çalışmasını sağlar.
Hıçkırık ve hava yutmayı önler. Sinir zafiyetini giderir. Uyku verir.
Aybaşı kanamalarının kolay olmasını sağlar. Anne sütünü artırır. İştah
açar. Ağız kokusunu giderir. Çocuklardaki gaz ağrılarını giderir.
Yemeklere ve salatalara tat vermek için konur. Hamileler
kullanmamalıdır.

Devedikeni (chardon) :
Bileşikgillerden; tarlalarda yetişen 1 metre kadar boyunda bir
bitkidir. İnce ve çengellidir. Yaşken güzel kokuludur. Kuruyunca bu
koku kaybolur.

Faydası : Ateşi düşürür, terletir ve vücuda rahatlık verir.

Devetabanı (phlodentron) :
Bileşikgillerden geniş yapraklı, her türlü toprakta yetişebilen bir
bitkidir. Çiçekleri, yapraklarından önce açar, altın sarısı
rengindedir. Hekimlikte çiçekleri ve yaprakları kullanılır. Çiçekleri
Nisan'da, yaprakları ise, Haziran ve Temmuz aylarında toplanıp,
kurutulur.

Faydası : İdrar söktürür. Ağrıları
dindirir. Sinirleri yatıştırır ve vücuda kuvvet verir. Astım, nefes
darlığı, bronşit ve soğuk algınlığında şikayetleri geçirir. Göğsü
yumuşatır, öksürüğü keser. Nezle ve ciğer iltihabında da kullanılır.
Yaraların iyileşmesinde ve çıbanların olgunlaşmasına yardımcı olur.

Devekulağı (büyük dulavratotu) :
Bileşikgillerden bir çeşit bitkidir. Yaprakları enli ve yeşildir.
Altları sincabi renktedir. Kökü kalındır. Çiçeklerinde ince, uzun
dikenleri vardır. Kökleri toplanır, ince ince dilimlenip, kurutulur.
Acıdır. Yaprakları da gölgelik bir yerde kurutulur.

Faydası : İdraryollarında biriken kum
ve taşların dökülmesine yardımcı olur. Kanı temizler. Terletir, vücuda
biriken zararlı maddelerin atılmasını sağlar. Romatizma ve nikrisin
şikayetlerini giderir. Vücuda rahatlık verir.

Dişbudak ağacı (fraxinus excelsior) :
Zeytingillerden sert keresteli bir ağaçtır. Boyu 30 metre kadardır.
Yaprakları 9-13 parçalı bir dantela görünümündedir. İlkbahar ve yaz
aylarında kabuğu ve yaprakları toplanıp kurutulur.

Faydası : Ateşi düşürür, vücuda kuvvet
verir. Anne sütünü artırır. Romatizma ve nikris ağrılarını keser.
Kabızlığı giderir. (kabuğu ise kabızlık yapar, ishali keser) idrar
söktürüp, vücutta biriken zararlı maddelerin atılmasını sağlar.
Mobilyacılıkta da kullanılır.

Dolama otu (paronychia serpilifolia) :
Karanfilgiller familyasından yeşil ve beyaz renkte küçük çiçekleri
bulunan bir çeşit bitkidir. Yaprakları beyazımtırak yeşildir. Kökü
kullanılır.

Faydası : Dolama ve çıbanların tedavisinde kullanılır.

Domates (solanum lycopersium) :
Patlıcangillerden bir çeşit bitkidir. Ürünü için yetiştirilir. Vatanı
Meksika ve Peru'dur. Yabani türünün meyveleri yuvarlak ve kiraz kadar
küçüktür. Domatesin içeriğinde lycopin denilen bir madde bulunur. A, B,
C vitamileri bakımından zengindir. Gövde ve yapraklarında solanin
denilen zehirli bir alkoloid bulunur.

Faydası : Bol idrar söktürür. Vücutta
biriken zehirli maddelerin atılmasını ve kanın durulmasını sağlar,
damar sertliğini giderir. Romatizma ve nikriste faydalıdır. Safra ve
böbrek taşlarının düşürülmesine yardımcı olur. Üremiyi düşürür. Hazmı
kolaylaştırır. Kabızlığı giderir. Mide ve bağırsakların düzenli bir
şekilde çalışmasını sağlar. Cilde tazelik ve pembelik verir. İsiliği ve
mayasılı giderir. Nasırların sökülmesine yardımcı olur. Çıbanların
olgunlaşmasını sağlar. Arı sokmasında ve yanıkların tedavisinde
faydalanılır. Kansere karşı korur. Midesi zayıf olanlar, böbrek ve
mesanelerinde iltihap olanlar, suyunu içmelidirler.

Dulaptalotu (daphne mezereum) :
Dulaptalotugillerin örnek bir bitkisi olan bir ağaçcıktır. Yüksek
yerlerde yetişir. Çiçekleri güzel kokuludur. Meyveleri
kırmızımtıraktır. Yaprakçıkları ise, açık yeşildir. Kabukları
kullanılır.

Faydası : Zona tedavisinde faydalıdır.

Dulavrat otu (pıtrak) :
Bileşikgillerden; yol kenarlarında ve seyrek koruluklarda yetişen bir
bitkidir. 1-1,5 metre boyundadır. Kökü ve yaprakları kullanılır.

Faydası : Yapraklarından yapılan
ilaçlar, romatizma ve nikris ağrılarını giderir. Mide iltihaplarını
iyileştirir. Kökünden yapılan ilaçlar ise, deri iltihapları ve
egzamanın tedavisinde ve karaciğer hastalıklarında kullanılır.

Dut (morus) : Dutgillerden
yapraklarıyla ipek böceği beslenen bir ağaçtır. Meyveleri, Beyaz ve
kara olur. Karadut ekşidir. Dutusaresi çıkartılır. Hekimlikte şurubu,
meyveleri, ve yaprakları kullanılır.

Faydası : Beyaz dut yaprakları idrar
söktürür. Vücutta biriken suyu boşaltır. Aç karnına yenen beyaz dut,
Bağırsak solucanlarının düşürülmesini sağlar. Mide ve bağırsakların
düzenli çalışmasını sağlar.
Karadut şurubu pamukçuk hariç diğer ağız ve bademcik iltihaplarını giderir.

Duvar sarmaşığı (ivy) :
Sarmaşıkgiller familyasından; uzun ömürlü, 50 metre kadar boyunda, her
zaman yapraklı, tırmanıcı bir bitkidir. Yaprakları tüysüz ve serttir.
Üst yüzeyleri koyu, alt yüzeyleri ise açık yeşil renktedir. Meyvesi,
siyahımsı mor renktedir. İçeriğinde 'hederin' vardır. Zehirlidir. Ev
ilaçlarında kullanılmamalıdır.

Faydası : Kabızlığı giderir. Kusturur ve aybaşı kanı söktürür. Haricen kullanılacak olursa, yaraları tedavi eder.

Düğün çiçeği (girit lalesi) :
Düğünçiçeğigillerden; 30-60 cm. boyunda, uzun ömürlü bir bitkidir.
Kökleri ipliksidir. Nisan - Haziran aylarında çiçek açar. Zehirlidir.
Yaprakları çok küçüktür ve üç parçalıdır. Hekimlikte nadiren kullanılır.

Faydası : Basur memelerinin şikayetlerini giderir.

[BLah]

E

Ebegümeci (hubbaz) : Ebegümecigillerden;
çiçekleri ilaç, yaprakalrı da sebze olarak kullanılan ve genellikle
tarla kenarlarında kendi kendine yetişen bir ottur. 20-70 cm.
boyundadır. Yaprkalrı sarmaldır. Mayıs - Ağustos ayları arasında çiçek
açar. Yaprak ve çiçeklerinde fazla miktarda müsilaj vardır. Yaprak ve
çiçekleri kurutulmadan kullanılır.

Faydası : Göğsü yumuşatır, öksürüğü keser.
Mide ve bağırsakların muntazam çalışmasını sağlar. Kabızlığı giderir.
Mide bulantısı ve kusmaları önler. Ateşi düşürüp, vücuda rahatlık
verir. Boğaz ve bademcik iltihaplarını giderir. Nezle, bronşit, nefes
darlığı tedavisinde kullanılır. Lapası çıbanların olgunlaşmasını
sağlar. Burun kanamasını durdurur. Dişeti hastalıklarını tedavi eder.
Mide ağrısını keser. Burun tıkanıklığını giderir.

Ebücehil karpuzu (acıhıyar) :
Kabakgillerden elma iriliğinde meyvesi çok acı ve ishal yapıcı bir
bitkidir. İçeriğinde 'colocynthine' vardır. Zehirlidir. 2 gramdan
fazlası öldürebilir. Haricen kullanılır.

Faydası : Romatizma, mafsal ve nikris ağrılarını dindirir. Kaşıntıları geçirir.

Eğirotu (azakeyeri) :
Yılanyastığıgiller familyasından; akarsu kıyıları ve bataklıklarda
yetişen 60-70 cm. boyunda bir otsu bitkidir. Meyveleri yeşilimsi
renktedir. Çiçekleri, siyahımsı-erguvani renklidir. Tadı mayhoştur.

Faydası : İştahı açar, mide ve bağırsak
gazlarını giderir. Mide ekşimesini geçirir. Mide ülserini iyileştirir.
İdrar ve adet söktürür. Dişetlerini kuvvetlendirir. Ter söktürür, ateşi
düşürür ve ağrıları dindirir. Kusturur, aksırtır. Sinirleri yatıştırır.
Sarılık ve nikris tedavisinde kullanılır.

Eğreltiotu (nepkrodium filixmas) :
Eğreltiotugillerden; kumlu yerlerde yetişen bir cins bitkidir. Çok
çeşidi vardır. Boyu 120 cm. kadardır. Kökü kalındır. Dışı siyahi, içi
beyazdır. Zehirlidir. Tavsiye edilen miktarı aşmamak gerekir.
Hekimlikte erkek eğreltiotu kullanılır. Gebeler ve kansızlar kullanamaz.

Faydası : Bağırsak solucanları ve tenyaları düşürür. Memeli basur ve variste de faydalıdır.

Ekmek ağacı (artocarpus) :
Dutgillerden; tropik asya adalarında yetişen ve her mevsimde mahsul
veren bir bitkidir. Meyveleri ananasa benzer. İçeriğinde bol miktarda
nişasta vardır. Meyve ve yaprakları yenir. Ekmek yapmak için de
kullanılır.

Faydası : Besleyicidir.

Ekşi elma (yabani elma) : Gülgillerden; ormanlarda yetişen bir ağacın meyvesidir. Meyveleri küçük ve çok ekşidir. Çiçekleri, açık pembedir.

Faydası : Mide ve bağırsaklardaki gazı boşaltır. Buralardaki iltihapları giderir.

Elma (malus) : Gülgillerden
çiçekleri pembe, oldukça yüksek bir ağacın meyvesidir. Meyvesi (elma);
çoğu yumruktan küçük ve yuvarlak, kabuğu parlak ve sert, kırmızıdan
yeşile kadar türlü renktedir. Çekirdekleri ufaktır. Dokusu gevşektir.
Kokusu hoş, tadı mayhoş veya tatlıdır. Amasya, Gümüşhane, Niğde ve
Ferik gibi birçok çeşidi vardır.

Faydası : Sinirleri ve adaleleri
kuvvetlendirir. Bedeni ve zihni yorgunluğu giderir. Hamilelerin bulantı
ve kusmalarını azaltır. Hastalıkların çabuk geçmesini sağlar. İdrar
söktürür, vücutta biriken zararlı maddelerin atılmasında yardımcı olur.
Böbreklerdeki kum ve taşların dökülmesine yardım eder. Kanı temizler.
Kolestrolü düşürür. Damar sertliği ve kalp krizlerini önler. Kandaki
şeker miktarını düşürür. Kabızlığı giderir. Şeker hastaları için
faydalıdır. Dizanteri ve paratifoda iyileşmeye yardımcı olur. Öksürüğü
keser. Kompostosu ateşi düşürür. Susuzluğu keser. Uçukları geçirir.
Cildin taze ve güzel kalmasını sağlar. Göz ve kulak ağrılarında da
kullanılır.

Enginar (cynara) :
Bileşikgillerden; kökü yıllarca yaşayıp, her ilkbaharda yeniden süren
dikenli bir bitki ve bunun sebze olarak yenen iri topuz biçimindeki
yeşil çiçeğidir. Killi, kumlu ve rutubetli toprakalarda yetişir. Çok
iyi bir besindir. İçeriğinde 'cynarine' vardır.

Faydası : Kandaki üre ve kolestrolü düşürür.
İdrar söktürür. Kandaki şeker miktarını ayarlar. Şeker hastaları için
çok faydalıdır. Bedeni ve ruhi bitkinliği giderir. Vücuda dinçlik
verir. Sinirleri güçlendirir. Damar sertliği ve kalp hastalıklarını
önler. Böbreklerdeki kumların dökülmesine yardım eder. Karaciğer
hastalıklarının çabuk geçmesini sağlar. Sarılıkta faydalıdır.
Romatizmanın şikayetlerini geçirir. Mide ve bağırsakları temizler.
İshali keser.
Emzikli kadınlar, böbreklerinde veya mesanelerinde itihap olanlar yememelidir.

Ergeç sakalı (çayırmelikesi) :
Gülgillerden dalları sağlam ve sert kırmızımtırak bir bitkidir.
Çiçekleri kar taneleri gibidir ve dalların ucunda toplanmışlardır. Yaz
aylarında toplanıp kurutulur. Bitkinin her yeri kullanılır.

Faydası : İdrar söktürür, vücutta biriken
zararlı maddelerin atılmasını sağlar. Böbrek mesane ve idrar
yollarındaki iltihapları giderir. Soğuk algınlığını geçirir. Kanı
temizler. Sinirleri yatıştırır. Kalbi kuvvetlendirir. Nefes darlığı ve
astımda faydalıdır. Diş ağrılarını keser. Diş eti ve boğaz
iltihaplarını giderir.

Erik (prune) : Gülgillerden beyaz
çiçekli bir ağacın yemişidir. Erik, çoğu ceviz büyüklüğünde, kabuğu
ince, sarıdan kırmızıya ve mora kadar türlü renkte, tadı mayhoş veya
tatlı, etli, sulu tek ve sert çekirdekli bir yemiştir. B vitamini
bakımından zengindir.

Faydası : Sinirleri kuvvetlendirir. Zihin
yorgunluğunu giderir. Kabızlığı giderir. İdrar söktürür ve vücudun
rahatlamasını sağlar. Karaciğer şişliğini giderir. Böbrekleri
dinlendirir. Kansızlığı giderir. Kalbi kuvvetlendirir. İştah açar ve
hazmı kolaylaştırır. Romatizma, mafsal kireçlenmesi ve nikriste
faydalıdır. Çekirdekleri de, bağırsak solucanlarını düşürmekte
kullanılır.

Eşek kulağı (mayasılotu) :
Sığırdiligillerden; çiçekleri beyaz ve menekşeye çalar renkte,
yaprakları neşter şeklinde bir bitkidir. Mart-Temmuz ayları arasında
toplanıp, kurutulur.

Faydası : Müzmin ishali keser. Nefes
darlığını giderir. Göğsü yumuşatır. Bronşitte faydalıdır. Öksürüğü
keser. Ağız, dil ve boğaz iltihaplarını giderir.

[BLah]

F

Farekulağı (güveyotu) :
Çuhaçiçeğigillerden; tohumları kuşyemi olarak kullanılan bitkilerin
cins ismidir. Kokusu güzeldir. Çiçekleri, beyazımtırak erguvan
rengindedir. Dallarının ucunda, küçük demetler halinde bulunur.
Yapraklarının altı tüylüdür. Yaz aylarında toplanıp, kurutulur.
İçeriğinde; terpinol, terpinin vethymol gibi kokulu maddeler vardır.

Faydası : İştahı açar, vücuda dinçlik
verir. Nezleyi keser. Göğsü yumuşatır, öksürüğü giderir, balgam
söktürür. Diş ağrılarını keser. Sinir bozukluklarını giderir. Görme
zafiyetinde de faydalıdır. Midevi, yatıştırıcı ve spazm gidericidir.
Yaralar için hazırlanan ilaçların bileşiminde vardır.

Fasulye (phaseouls vulgaris) :
Baklagillerden; barbunya, çalı, ayşekadın, horoz gibi birçok çeşitleri
olan bir bitki ve bunun sebze olarak kullanılan yeşil ürünü ve kuru
tohumlarıdır.

Faydası : Taze fasulye, bedeni ve zihni
yorgunlukları giderir. Vücudun kuvvetlenmesini sağlar. Pankreas
bezi'nin gereği gibi çalışmasına yardımcı olur. Şeker hastalığını önler
ve kandaki şeker miktarını düşürür. İdrar tutukluğunu giderir. Albümini
düşürür. Böbreklerdeki kum ve taşların dökülmesine yardımcı olur.
Karaciğer yetersizliğini tedavi eder. Kalbi ve böbrekleri
kuvvetlendirir. Kalp çarpıntılarını giderir. Zehirlenmelerden sonra
yenilecek olursa; çabuk iyileşmeyi sağlar. Fasulye pişirilirken,
pişirme suyunu en azından 2-3 kere değiştirmek gerekir.

Fesleğen (reyhanotu) :
Ballıbabagillerden; yaprakları güzel kokan bir çeşit süs bitkisidir.
Akfesleğen, hindfesleğeni, yabanifesleğen, yerfesleğeni gibi çeşitleri
vardır.

Faydası : Öksürüğü keser. Hazımsızlığı
giderir. Baş dönmesini durdurur. Zafiyeti giderir. Arı sokmasında
faydalıdır. Ağız yaralarını tedavi eder. Fesleğen kokusu; sivrisinek ve
tahtakurusu gibi haşaratı kaçırır.

Fındık (corylus avellana) :
Palamutgillerden; kuzey yarımküresinin ılık yerlerinde ve yurdumuzun en
çok Karadeniz Bölgesinde yetişen ufak bir ağaçtır. Meyvesi (Fındık),
sert bir kabuk içindedir. İçeriğinde nişasta ve yağ vardır.

Faydası : Bedeni ve zihni yorgunluğu
giderir. Vücuda kuvvet verir. Nekahat devresinin çabuk geçmesini
sağlar. Hamilelere de faydalıdır. Dövülmüş yenirse öksürüğü keser.
Varise faydalıdır.
Fındıkyağı, böbrek ağrılarını giderir. Kum ve taşların düşürülmesinde
yardımcı olur. Bağırsak solucanlarını düşürür. Sarada da faydalıdır.
Mideleri hasta olanlar, damar sertliği ve yüksek tansiyondan şikayet
edenler, çok az yemelidirler.

Filiskin (yarpuz) : Akdeniz
bölgesinde yetişen, tüylü 10-50 santimetre boyunda, kuvvetli kokusu
olan bir bitkidir. Yaprakları kısa saplı olup, oval şeklindedir.
Çiçekleri morumsu pembelidir. İçeriğinde uçucu yağ vardır.

Faydası : Mide ağrısını keser. Kusma ve bulantıyı önler. İktidarsızlığı giderir. Vücudun dinç kalmasına yardımcı olur.

Frenkmaydanozu (chervil) : Maydanozgillerden ıtırlı bir bitkidir. Birçok çeşidi vardır.

Faydası : İdrar ve aybaşı kanı söktürür.
Basur memelerinin verdiği şikayetleri giderir. Suyuyla kirpiklere
kompress yapılırsa, uzamalarını sağlar.

Frenküzümü (ribes rubrum) : Taşkırangillerden;
bir çalıdır. Yemişi uzun salkım şeklinde olup, taneler, ufak ve
kırmızıdır. Tadı mayhoştur. 150 kadar türü vardır. Daha çok şurubu
yapılarak kullanılır. İçeriğinde organik asitler vardır.

Faydası : İştah açar, hazmı kolaylaştırır.
İdrar söktürür, vücuda rahatlık verir. Böbreklerdeki taşların
düşürülmesine yardımcı olur. Karında toplanan suyu söker. Karaciğer
şişliğini giderir. Sarılığı giderir. Romatizma ve mafsal
kireçlenmelerinde de faydalıdır. Sindirim yollarındaki iltihapları
temizler. Şurubu, çok besleyicidir.

Funda (süpürgeotu) :
Fundagillerden; çiçekleri kırmızımtırak mor ve çan şeklinde olan bir
bitkidir. İşlenmemiş topraklarda yetişir. Çalı görünümündedir. Süpürge
çalısı da denilen bu bitkinin kökünden ağızlık; dallarından da kaba
süpürge yapılır. Çiçekleri, Ağustos ayından itibaren toplanıp,
kurutulur.

Faydası : İshali keser, idrar söktürür.
Böbrek kum ve taşlarının düşürülmesine yardımcı olur. Nikriste de
faydalıdır. Anne sütünü artırır. Lapası, ağrıları keser. Zeytinyağı ile
hazırlanan merhemi, çıban ve egzamada faydalıdır.

[BLah]

G

Gelincik (poppy) : Yazın kırlarda
yetişen ve gelincikgillere örnek olarak alınan bir çeşit çiçekli
bitkidir. Çoğu kırmızı renklidir. Yaz aylarında toplanıp, gölgede temiz
bir kağıt üzerine serilerek kurutulur. İçeriğinde rheadine vardır.
Kokusu hoş değildir. Tadı da acıdır.

Faydası : Nefes darlığı, astım, bronşit
ve göğüs nezlesinde rahatlık sağlar. Boğmacayı keser. Kan tükürme ve
kan kusmayı keser. Uykusuzluğu giderir. Yanıkları iyileştirir. Yılancık
da faydalıdır.

Gezağacı (fraxinus ornus) : Ege ve
Akdeniz'in sahil kısımlarında yetişen bir çeşit dişbudak ağacıdır. Sarı
boya elde etmekte ve kudret helvası yapmakta kullanılır.

Faydası : İdrar söktürür ve kabızlığı giderir.

Gözlükotu (gözotu) : Kırlarda
kendiliğinden yetişen bir çeşit bitkidir. Yaprakları dantela
şeklindedir. Çiçekleri; ufak, beyazımtırak, mavi ve kırmızı benekli
olup, yapraklarının ortasındadır. Çiçekleri, yaz aylarında toplanıp,
kurutulur.

Faydası : Göz nezlesi ve göz iltihaplarını iyileştirir. Mide ve bağırsak gazlarını giderir.

Greyfurt (altıntop) : Turunçgiller
familyasından; bahçelerde yetiştirilen bir ağaç ve meyvesidir. Meyvesi,
portakaldan daha iri, kanarya sarısı renginde, tadı hafif acımsı ve
ekşidir. İçeriğinde C vitamini vadır.

Faydası : İştah açar. Karaciğerin normal
çalışmasını sağlar. Safra ifrazatını arttırır. Hazmı kolaylaştırır.
İdrar tutukluğunu giderir, bol miktarda idrar söktürür. Vücutta biriken
suyu ve zehirli atıkları atar. Kanı temizler. Bedeni ve zihni
yorgunluğu giderir. Felç ve kanamaları önler. Akciğer ve göğüs
hastalıklarında faydalıdır.

Gül (rosa) : Gülgillerin örneği olan
bitki ve bunun çiçeğidir. Bir çok çeşidi vardır. Bunlar; kokusu, rengi,
şekli, iriliği ve ufaklığı bakımından birbirinden ayrılır. En çok
görülen çeşitleri; sarı gül, van gülü, yediveren gülü, Yabani gül ve
Şam gülüdür. Pembe gülün taze çiçeklerinden gülsuyu ve gül esansı elde
edilir. İçeriğinde geraniol, rodinol, eugenol, citronel ve
feniletilalkol vardır.
Hekimlikte çiçeklerinin renkli yaprakları kullanılır. Bunlar, gonca
halindeyken toplanıp, sıcak bir yerde kurutulur ve ışık almayan
kutularda saklanır.

Faydası : Antiseptik olarak kullanılır.
İshali keser. Boğaz ve bademcik iltihaplarını giderir. Göz kanlanmaları
ve göz nezlelerinde faydalıdır. Ayrıca krem ve parfümeri sanayiinde
kullanılır.

Gülhatmi (althaea rosa) : Ebegümecigillerden; yaprakları geniş ve yuvarlak, çiçekleri büyük ve türlü renklerde olan bir süs bitkisidir.

Faydası : Balgam söktürür. Vücuda
rahatlık verir nezle ve öksürükten kaynaklanan şikayetleri giderir.
Boğaz, bademcik ve diş eti iltihaplarını tedavi eder. Bağırsak
iltihaplarını giderir.

Günlük (buhur) : Tropik bölgelerde yetişen sığala ağacından elde edilen reçinedir.

Faydası : Nefes darlığını giderir, vücuda rahatlık verir Tütsü olarak kullanılır.

Güvercinkökü (jatrorrhiza palmata) : Jatrorrhiza palmata adlı bitkinin köküdür. İçeriğinde kolombin ve barberin denilen maddeler vardır. Tadı acıdır.

Faydası : İshali keser. İştahı açar. Mideyi kuvetlendirir. Fazla kullanıldığı takdirde, mide ve bağırsaklara zarar verir.

Güveyfeneri (gelinfeneri) :
Patlıcangillerden; kireçli topraklarda yetişen bir çeşit bitkidir.
Çiçekleri pembe-beyazdır. Yemişleri kiraza benzer. Terkibinde C
vitamini vardır. Lezzeti acımtıraktır. Meyveleri Eylül - Ekim aylarında
toplanıp, kurutulur.

Faydası : İdrar ve ter söktürür. Karında toplanan suyu boşaltır. Böbrek taşlarının düşürülmesine yardımcı olur. Sarılıkta da faydalıdır.

Güzelavratotu (belladon) :
Patlıcangillerden; kireçli topraklarda yetişen 180 santimetre kadar
boyunda, birkaç sene yaşayan nahoş kokulu bir bitkidir. Meyveleri kiraz
gibi yuvarlak ve siyah renktedir. İçeriğinde Atropin vardır.
Zehirlidir. Ev ilaçlarında kullanılmaması gerekir.

Faydası : Hekimlikte ağrıları dindirmek
için kullanılır. Mide ve bağırsak hastalıkları, astım, beyin
hastalıkları, kalp hastalıkları ve sinir hastalıklarında kullanılır.

[BLah]

H

Hanımeli (lonicera caprifolium) :
Hanımeligillerin örneği olan, ilkbaharda güzel kokulu çiçekler açan bir
süs bitkisidir. Çiçekleri, kabuğu ve yaprakları kullanılır. 100 kadar
türü vardır.

Faydası : İdrar söktürür. Karaciğer
hastalıklarında faydalıdır. Müzmin bronşitte rahatlık sağlar. Nefes
darlığını giderir. Öksürüğü keser. Nikriste de kullanılır.

Gardal (sinapis) :
Turpgillerden bir çeşit bitkidir. Vatanı Akdeniz bölgesidir. Sarı veya
beyaz çiçeklidir. Tohumlarında eterik yağ vardır. İki çeşidi vardır.

Siyah hardal: Çiçekleri sarı, meyvesi dört köşeli, kısa ve sivridir. Hekimlikte; göğüs hastalıklarında kullanıllır.

Beyaz hardal : Soluk kırmızı veya beyaz çiçeklidir. Taneleri, siyah hardalınkinden daha büyüktür.
Hekimlikte; daha ziyade siyah hardal tohumu kullanılır. Tesirli maddesi 'potasium mironat' ve 'sinigrin'dir.

Hardal ruhu : Ilık suya, dövülmüş hardal tohumu konularak elde edilir. Çok tahriş edici bir maddedir. Deriyi kızartır ve yakar.

Hardal kağıdı : Hardal
tozunun, kauçuk mahlülü aracılığıyla kağıda yapıştırılması suretiyle
elde edilir. Bu kağıt ılık su ile ıslatılıp, hardallı tarafı cilde
tatbik edilir.

Hardal banyosu : Temiz bir tülbentin içine 150 - 500 gram hardal tozu konur. Çıkın yapıldıktan sonra banyo suyuna konur.
Hardal kağıdı, keten tohumu lapası veya hardal banyosu 10-15 dakikadan fazla tatbik edilmemelidir.

Faydası : Beyne veya akciğerlere kan hücum
etmesi hallerinde faydalıdır. Bronşit ve zatürreeden doğan şikayetleri
giderir. İç organlarda biriken kanı dışarı çeker. Sofrada kullanılan
hardal ise hazmı kolaylaştırıp, kabız olmayı önler.

Hasırotu (saz) : Hasırgiller
familyasından; düz ince uzun, dayanıklı olan yaprakları; minder ve
yastık gibi şeyleri doldurmaya, hasır örmeye yarayan bir sazdır.
Bataklıklarda yetişir.

Faydası : Bağırsak solucanlarının düşürülmesinde yardımcı olur.

Haşhaş (papaver) : Gelincikler familyasından bir çeşit bitkidir. Baş kısmından afyon, tohumlarında da haşhaş yağı çıkarılır.
Afyon, haşhaş meyvelerinin özel bıçakla çizilmesi sonucu akan, süte
benzer sıvının güneşte katılaşmış ve esmerleşmiş şeklidir. İçeriğinde
morfin, kodein, tebain, papaverin, narkotin gibi maddeler vardır.
Uyuşturucudur, zehirlidir. Ev ilaçlarında kullanılmaması gerekir.

Faydası : Hekimlikte; ağrı ve sancıları giderici ve ishal kesici olarak kullanılır.

Hatmi (althaea officinalis) : Ebegümecigillerden; büyük, yuvarlak, yumuşak yapraklı ve uzun köklü bir bitkidir. Çiçekleri beyazımsı mor veya pembedir.
Hekimlikte kökü ve yaprakları kullanıllır. İçeriğinde fazla miktarda
müsilaj vardır. Çiçekleri Temmuz ve Ağustos aylarında, kökleri ise
Sonbahar aylarında toplanıp, kurutulur.

Faydası : Nezle ve bronşitin sebep olduğu
şikayetleri giderir. Ağız, boğaz ve diş eti iltihaplarını iyileştirir.
Bağırsak iltihaplarını giderir. Sancıları dindirir. Dövülmüş hatmi
taneleri, vücuda sürülecek olursa, sivrisinek ve böcek sokmalarını
önler.

Havacıva (alkanna tinctoria) :
Hodangiller familyasından; Akdeniz bölgesinde yetişen bir bitkidir.
Çiçekleri mavidir. Köklerinin iç tarafı sarı, öz kısmı ise
kırmızımtırak renktedir. Kökünden boya elde edilir.

Faydası : Ağrıları giderir. Bağırsak hastalıklarında faydalıdır.

Havlıcan (alpinia) :
Zencefilgillerden, ıtırlı bir bitkidir. Doğu Asya'da yetişir. Kök
sapları baharat olarak kullanılır. İçeriğinde 'Alpinol' ve 'Alpinin'
gibi maddeler vardır.

Faydası : İştah açar. Tükürük ifrazatını
artırır. Göğsü yumuşatır. Vücudun güçlenmesini sağlar. Mide, bağırsak
gazlarını önler. Mideyi kuvvetlendirir. Hava yutmayı önler. Grip ve
soğuk algınlıklarında vücudun ısınmasını sağlar. Baş ağrısı ve baş
dönmelerini dindirir. İdrar söktürür. Romatizma ve nikrisin
şikayetlerini hafifletir.

Havuç (daucus carota) :
Maydanozgillerden; uzunca koni şeklinde ve etli olan kökünden dolayı
sebze olarak yetiştirilen bir çeşit bitkidir. İçeriğinde şeker, A
vitamini ve karotin vardır.

Faydası : Müzmin kabızlığı giderir. Çocuk
ishallerini keser. Bağırsak iltihaplarını giderir. Mide ve bağırsak
kanamalarını keser. Kansızlığı giderir. Cilde canlılık verir. Anne
sütünü artırır. Cilt ve göz hastalıklarını önler. Böbrek ağrılarını
dindirir. Vücuda kuvvet verir. Astım, bronşit, ses kısıklığında göğsü
yumuşatır, rahatlık verir. Veremde de faydalıdır. Mide ve onikiparmak
ülserinde şikayetleri giderir. Kalp hastalıkları ve damar sertliğinde
faydalıdır. İdrar ve bağırsak gazlarını söktürür. Aybaşı halinin
muntazam ve ağrısız olmasını sağlar. Diş etlerini kuvvetlendirir. Yüz
ve boyun kırıklıklarını giderir. Görme gücünü artırır.

Hayıt (ayıt) :
Mineçiçeğigiller familyasından; batı ve güney Anadolu'da yetişen bir
ağaçtır. Haziran - Temmuz aylarında mor renkli çiçekler açar. Dalları
ve yapraklarında, uçucu ve sabit yağ, tanen, sineol, şekerleri
kristalize maddeler ve bir glikozit vardır.

Faydası : İdrar söktürür. Sancıları keser.
Aybaşı kanamalarını düzenler. Anne sütünü artırır. Hazımsızlığı
giderir. Karın ağrısını ve ishali keser. Ayak şişlerini indirir. Akrep
ve arı sokmalarında faydalıdır.

Helvacıkabağı (kestanekabağı) :
Kabakgillerden tatlısı yapılan bir çeşit kabaktır. Yaprakları uzun ve
büyüktür. Çekirdekleri yoktur. Ev ilaçlarında çekirdekleri kullanılır.

Faydası : Bağırsak kurtlarının düşürülmesinde yardımcı olur.

Hercaimenekşe (viola tricolor) : Sarı, mor, mavi çiçekleri olan bir çeşit menekşedir. Boyu 20 cm kadardır.

Faydası : İdrar söktürür.
İdraryollarındaki iltihapları giderir. Cilt hastalıkları ve özellikle
egzamada faydalıdır. Öksürüğü keser. Damar sertliği ve sarılıkta da
kullanılır.

Hıyar (salatalık) :
Kabakgillerden bir çeşit bitkidir. Yemiş gibi yenen veya salatası
yapılan, gevrek, serinletici ve suluca yemişine de hıyar denir.
Terkibinde A ve C vitamini vardır. Birçok çeşidi vardır.

Faydası : İdrar söktürür. Vücut
yorgunluğunu giderir. Romatizma ve mafsal ağrılarında faydalıdır.
Susuzluğu keser. Kandaki şeker miktarını düşürür. İnsülin ihtiyacını
karşılar. Ter bezlerinin düzenli çalışmasını sağlar. El, yüz, boyun
kırışıklıklarını ve lekeleri giderir. Cilde güzellik verir.

Hiyarşembe (hindhıyarı) :
Baklagillerden leguminoseae denilen büyük ağaçların meyvesidir. Doğu
Hind, Antil ve Brezilya'da yetişir. Meyvesi siyahtır ve silindiriktir.
Terkibinde şeker, pektin, zamk, tanen ve esans vardır.

Faydası : Kabızlığı önler, fazlası müshildir.

Hindiba (güneğik) : Hindiba
familyasının örnek bitkisidir. Çiçekleri sarıdır. Yaprakları az ve
küçüktür. Sapı yoktur. Kökü uzundur. Kökünün dışı beyaz, içi esmer
renktedir. Sütlü, acı bir suare ifraz eder. Yaprakları haşlanıp, salata
gibi yenir. Kökü de, dövülerek kahve yapılır veya kahveye karıştırılır.
Lezzeti mayhoşumsudur. Ak ve kara olmak üzere iki çeşidi vardır.
Hekimlikte yaprakları ve kökü kullanılır.

Faydası : İdrar söktürür. Egzama, güneş
yanıkları, akrep ve arı sokmasında faydalıdır. Balgam söktürür. Nikris
ağrılarını dindirir. Böbreklerdeki kumların dökülmesine yardımcı olur.
Vücuda kuvvet verir.

Hindistancevizi (cocos nucifera) :
Tropikal bölgelerde yetişen, hurma cinsinden bir çeşit ağacın
yemişidir. Portakaldan büyüktür. Kabuğu çok serttir. İçinde sütümsü bir
sıvı vardır. Yemişin içinde kabuğuna bitişik yağlı ve nişastalı eti
vardır. Büyük ve Küçük olmak üzere iki çeşidi vardır. Hekimlikte
küçükleri kullanılır.

Faydası : İdrar söktürür. Böbreklerdeki kum ve taşların düşürülmesine yardımcı olur. Mide ağrılarını giderir.

Hindyağıağacı (genegerçekotu) :
Sütleğengillerden bir ağaçtır. Tohumlarından hindyağı çıkarılır.
Hindyağı berrak, renksiz veya soluk sarı renkli, koyu kıvamlıdır.
Kokusu yok denecek kadar azdır. Lezzeti hafif ve biraz tahriş edicidir.
Etkili maddesi Ricinoleik asittir.

Faydası : Müshildir. Kabızlığı giderir. Saçkıranda faydalıdır. Lavmanlarda da kullanılır. Saçların dökülmesini önler.

Hodan (borage) : Hodangiller
familyasından mavi beyaz çiçekli bir bitkidir. Hekimlikte çiçekleri ve
kökü kullanılır. İçeriğinde müsilaj ve madeni tuzlar vardır.

Faydası : Öksürüğü keser, balgam söktürür. İdrar zorluğunu giderir.

Horasani (semen-contra) :
Bileşikgiller familyasından 'Compositae'nin açılmamış çiçekleridir.
Halep, Türkistan, Buhara ve Volga nehri etrafında yetişir. Hekimlikte
sarımtırak esmer renkli ve küçük tohuma benzer çiçek başları ile diğer
kısımları kullanılır. Kokusu anasona benzer. Tadı acı, yakıcı ve
fenadır. Etkili maddesi Santonin'dir.

Faydası : Bağırsak solucanlarını düşürür.

Hurma (şecere-i temir) :
Hurmagiller familyasından sıcak ülkelerde yetişen bir ağacın
meyvesidir. Ağacın boyu 30 metre kadardır. Gövdesi sütun biçimindedir.
Yaprakları büyük ve dilimlidir.

Faydası : Bedeni ve zihni gelişmeyi
sağlar. Besleyicidir. Kansere karşı koruyucudur. Zihni yorgunluğu
giderir. Anne sütünün, bol ve besleyici olmasını sağlar. Boğaz
ağrılarını keser. Bronşit, öksürük ve soğuk algınlığının şikayetlerini
giderir. Kemik hastalıklarında faydalıdır.

Hünnap (çiğde) : Ayrı
çanakyapraklı ikiçeneklilerden bir ağaç ve bu ağacın verdiği kırmızı
kabuklu, sert çekirdekli, iri zeytin biçim ve büyüklüğünde bir
yemiştir. Güz'ün olgunlaşır. Çiçekleri küçük ve yeşilimsidir. Meyveleri
ise tatlımsıdır.

Faydası : Öksürüğü keser. Balgam söktürür. Vücuda rahatlık verir.

Hüsnüyusuf (guguçiçeği) : Karanfilgiller familyasından bir çeşit süs bitkisidir.

Faydası : Mide üşütmesinden doğan şikayetleri giderir. İktidarsızlıkta da faydalıdır.

[BLah]

I-İ


Ihlamur (tilia) :
Ihlamurgiller familyasından; kerestesi güzel, bir gölge ağacı ve bunun
kurutularak çay gibi haşlanıp içilen güzel kokulu çiçeğidir. Temmuz ve
ağustos aylarında toplanıp, kurutulur. Birçok çeşidi vardır.

Faydası : Sinirleri kuvvetlendirir, sinir
bozukluğunu giderir. Uyku verir. Kan dolaşımının normal olmasını
sağlar. Kansızlığı giderir. Kalp kifayetsizliğinde faydalıdır. Damar
kireçlenmesini önler. Böbrekleri ve mesaneyi temizler. İdrar söktürür.
Kum döker, taş oluşmasını önler. Ter söktürür. Grip ve soğuk
algınlığının şikayetlerini giderir. Göğsü ve bronşları yumuşatır. Mide
ifrazatını artırır. Balla karıştırılıp içilirse, mide ülserine
faydalıdır. Kabızlığı ve bağırsak spazmını giderir. Boyun ve yüze
güzellik verir. Burkulma ve ezilmelerde ağrıyı keser. Saç dökülmesini
önler.

Isırgan (urtica urenus) : Isırgangillerden
ilkbaharda yetişen, her tarafı sert tüylerle kaplı bir büyük ottur.
Tüylerinin içeriğinde formik asit vardır. Sürüldüğü yeri kaşındırır ve
yakar. Tohumları da kullanılır.

Faydası : Dıştan tatbik edildiği zaman, iç
organlarda biriken kanı çeker. Romatizma ve mafsal ağrılarını dindirir.
Burun kanamasını keser. Egzamanın şikayetlerini giderir. Aybaşı
kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Böbrek kumlarını döker. Balgam
söktürür. Haricen tatbik edildiği zaman, dalak hastalıklarına ve
çıbanlara da faydalıdır.

Ispanak (spinacia oleracea) : Ispanakgiller familyasından; kış sebzesi olarak yetiştirilen bir bitkidir. İçeriğinde demir, vitaminler ve enzimler bulunur.

Faydası : Vücudun dayanıklılığını artırır.
Kansızlığı ve gelişme bozukluğunu giderir. Soğuk algınlığına karşı
korur. Kalp ve gelişme bozukluğunu giderir. Kalp adalelerini
kuvvetlendirir. Ruhi çöküntünün sıkıntılarını giderir. Kan miktarını
artırır. Ağız, boğaz ve göğüs hastalıklarında faydalıdır. Kanser ve
veremden korur. Hamilelerde faydalıdır. Doğacak bebeğin güçlü olmasını
sağlar. Yara, yanık ve dolamada da faydalıdır. Dişlerin çürümesini
önler. Şişmanlık ve şeker hastalığına da faydalıdır.

Itır (çobaniğnesi) :
Sardunyagillerden, yaprakları güzel kokulu, çiçekleri türlü renklerde
bir süs bitkisidir. Kumlu topraklarda yetişir. Yeşil kısımları tüylü ve
oyalıdır. Çoğunun çiçekleri beyaz veya pembedir. Losyon yapımında
kullanılır.

Faydası : Cildi güzelleştirir. İshali keser. Boğaz ağrılarını giderir. Mide ve bağırsak gazlarını söktürür. Nikriste de faydalıdır.

İnciçiçeği (mayısçanı) :
Zambakgillerden, ok biçimindeki yaprakları arasında ince bir sap
üzerinde küçük çan biçiminde beyaz çiçekler açan bir süs bitkisidir.
Boyu 20 cm kadardır. Çiçekleri beyazdır ve üzüm salkımı şeklindedir.
Yemişleri küçük ve kırmızıdır. Kokusu çok güzeldir.

Faydası : Kalp hastalıklarının tedavisinde
kullanılır. Çarpıntıyı keser. Kalp hastalığından kaynaklanan suyu
söktürür. Ev ilaçlarında kullanılmaz.

İncir (yemiş) : Dutgillerden
asıl vatanı Akdeniz kıyıları olan yaprakları geniş ve dilimli bir
ağacın meyvesidir. Armut biçiminde ve büyüklüğünde yumuşak,
çekirdekleri darı şeklinde tatlı bir yemiştir.

Faydası : Bağırsakları yumuşatır. Kabızlığı
giderir. Mide tembelliğini tedavi eder. Vücudu ve sinirleri
kuvvetlendirir. Enerji verir. Nekahat devresini kısaltır. Bronşit,
öksürük ve boğaz ağrılarında faydalıdır. Bronşları yumuşatır.
Çıbanların olgunlaşmasını sağlar. Lapası, yanık ağrılarını keser.
Dallarından akan süt, nasır ve siğilleri giderir. Basurda faydalıdır.
Nezle ve sıtmada da kullanılır.

İtüzümü (köpeküzümü) :
Patlıcangillerden; ormanlarda yetişen bir bitkidir. Çiçekleri beyaz,
meyveleri parlak siyahtır. Meyvesi, yaprakları ve çiçekleri kullanılır.
Ev ilaçlarında çok dikkatli kullanılması gerekir.

Faydası : Romatizma ve mafsal ağrılarını keser. Aybaşı düzensizliğini ve rahim hastalıklarını giderir.

İzlandalikeni (izlandayosunu) :
Dağlarda ve ormanlardaki kayalar üzerinde bulunur. Zeytinyeşili
renginde, dantel gibi tırtıllı parçalar halindedir. Yaz aylarında
toplanıp kurutulur. Müsilajlı ilaç yapmakta kullanılır. İçeriğinde
'Lichenin', 'Dekstrolikenin' ve 'Cetrarin' vardır.

Faydası : Göğsü yumuşatır, öksürüğü keser.
Bağırsak bozukluğunu giderir, ishali keser. Nefesdarlığını giderir.
Bronşitin sebep olduğu şikayetleri giderir. Veremde faydalıdır. Şeker
hastalarına ekmek yapmakta da kullanılır.

İğde (elaeagnus) : İğdeciler
familyasının örneğidir. Yemişi, kızılcık biçimindedir. Derisi sert ve
sarı, eti beyaz un halinde mayhoş ve burukçadır. Yaprakları tüylüdür.
10 kadar türü vardır.

Faydası : Bağırsak bozukluklarını ve ağız pasını giderir.

[BLah]

K

Kabak (cucurbita) :
Kabakgiller familyasından, meyvası sebze olarak kullanılan, otsu bir
bitki cinsidir. Kökü saçak şeklindedir. Gövdesi sürüngen, köşeli, ince
ve çok uzundur. Üzerinde sert ve kısa tüyler bulunur. Yaprakları büyük,
kaba, tüylü; çiçekleri sarıdır. Meyvesi, etli ve suludur. İçinde kabak
çekirdeği denilen pek çok tohum vardır.

Faydası : İdrar söktürür ve idrar
tutukluğunu giderir. Böbrek ve mesane iltihaplarını temizler.
Prostattan doğan şikayetleri giderir. Mide ve bağırsaklara yumuşaklık
verir, kabızlığı giderir. Basuru olanlar için faydalıdır. Yüksek
tansiyonu düşürür. Göğsü yumuşatır, öksürüğü keser. Helvacıkabağının
çekirdekleri bağırsak kurtlarının düşmesine yardımcı olur. Lapası
dıştan tatbik edilecek olursa boğaz ağrılarını ve kadınlarda görülen
akıntıyı keser.

Kabakulakotu (venüsçiçeği) : İkiçeneklilerden; 70-80 cm boyunda ince saplı tırmanıcı bir bitkidir. Çiçekleri koyu kahverengidir. Kokusu pistir.

Faydası : İdrar söktürür. Aybaşı kanamalarının düzenli olmasını sağlar.

Kafuru (kafur) : Tabiatta, bir çok
bitkide bulunur. Tıpta kullanılan kafuru 'Japonya Kafuru'dur.
'Cinnamomun Camphorea' ağacının odunu, su buharıyla distile edilerek
elde edilir.
Kafuru renksiz, şeffaf, billuri yapılı, gevrek parçalarıdır. Kokusu
hususi ve keskin, lezzeti sonradan serinlik veren acı ve yakıcıdır. 204
santigrat derecede kaynar. Adi sıcaklıkta uçar. Suda çok az erir.
Alkolde, eterde, kloroformda, benzolde ve yağlarda çok erir.

Faydası : Kan dolaşımını kuvvetlendirir.
Beyni ve sinirleri uyarır. Kalp yetersizliğini giderir. Solunum
sistemini uyarır. Bronşların ifrazatını arttırır. İspirto ile
karıştırılmış kafuru, ağrıları ve kepeklenmeyi keser. Akciğer
hastalıklarında faydalıdır. Ateşli hastalıklarda, uyuşturucu maddelerde
zehirlenmelerde ve gece terlemelerinde de kullanılır. Tıpta kafurulu
yağ, kafurulu ispirto gibi terkipler kullanılır.

Kahkahaçiçeği (çitsarmaşığı) : Çitsarmaşığıgiller familyasından, uçları mavi çizgili beyaz çiçekler açan bir çeşit sarmaşıktır.

Faydası : Kabızlığı giderir. Hazmı kolaylaştırır.

Kahve (coffea) : İkiçenekliler
sınıfının, kökboyasıgiller familyasından, vatanı Afrika olan, fakat
Asya ve Amerika'nın tropik bölgelerinde yetiştirilen, 20 kadar çeşidi
olan bir ağaçtır.
En çok bilineni Arabistan kahvesi'dir. 7-8 metre boyunda bir ağaçtır.
Yaprakları sivri uçlu olup, kenarları dalgalıdır. Çiçekleri beyaz ve
hoş kokuludur. Meyvesi kiraza benzer; içinde ince iki çekirdek bulunur.
Her çekirdeğin içinde aynı şekilde bir tohum vardır. Tohumlarında,
kafein alkoloidleri vardır.

Faydası : Kandolaşımını sağlar. Uykuyu
kaçırır, düşünmeyi kolaylaştırır. Yarımbaş ağrılarını dindirir.
Uyuşturucu maddelerle zehirlenmelerde faydalıdır. Boğmaca öksürüğünü
keser. Nikris ağrılarını teskin eder. Tansiyonu yüksek olanların kahve
içmemesi tavsiye edilir. Ayrıca fazla miktarda içildiğinde uykusuzluk,
sinir bozukluğu ve çarpıntı yapar.

Kakao (hindbademi) : İkiçenekliler
sınıfının sterculiaceae familyasından, vatanı tropik Amerika olan bir
ağacın meyvesidir. Kakao ağacı 4-10 metre boyundadır. Yaprakları
derimsidir. Çiçekleri her mevsimde açar. Meyvelerinin içinde kestane
büyüklüğünde tohumları vardır. Tohumlarının içeriğinde teobromin
denilen alkoloid vardır. Bu madde uyarıcıdır. Tohumlarından kakao yağı
çıkarılır. Kozmetik sanayiide ve eczacılıkta fitil yapmakta kulanılır.
Tohumlarının yağı alındıktan sonra elde edilen kakao tozuna çikolata
denir.

Faydası : Uyarıcı, iştah açıcı ve kuvvet
vericidir. İdrar söktürür. Vücuttaki zehirlerin dışarı atılmasını
sağlar. Böbrek iltihaplarını giderir. Fazla içildiği takdirde çarpıntı
ve baş ağrısı yapar.

Kakule (cardamon) : İkiçenekliler
sınıfının, zencefilgiller familyasından bir bitkidir. Hindistan'da ve
Asya'nın sıcak bölgelerinde yetişir. Meyvesi 1-2 cm boyunda bir
kapsüldür. İçinde birbiri üzerine oturan siyah, prizmatik tohumları
vardır. Meyveler tamamen olgunlaşmadan toplanır. İçeriğinde sineol,
terpineol ve asetat vardır.

Faydası : Ferahlık verir. İştah açar. Mide rahatsızlıklarını ve gazları giderir. Vücuda rahatlık verir.

Kanaryaotu (senecio) : Bileşikgiller
familyasından bir bitki cinsidir. Adikanaryaotu denilen çeşidi, bütün
yıl boyunca çiçek açan 10-40 santimetre boyunda bir veya iki yıllık
otsu bir bitkidir. Çiçekleri küçük silindir şeklindedir. Meyvelerinin
içeriğinde uçucu yağ, tanen, reçine, inulin vardır. Köklerinde ise;
'Senecin' ve 'Senecionin' adlı iki alkoloid bulunur.

Faydası : Aybaşı kanamalarını düzenler.
Aybaşı ağrılarını keser. Bağırsak kurtlarını düşürür. İshal, dizanteri
ve kanamalarda faydalıdır. Yaraları iyileştirir. Romatizma ağrılarını
keser.

Kantaron (kantariyyon) :
İkiçenekliler sınıfının, bileşikgiller familyasından, bütün dünyada,
özellikle ılıman bölgelerde yaygın olan çok yıllık veya bir yıllık
bitkidir. Kırmızı, sarı, mavi ve nadiren beyaz çiçekli olanı bulunur.
Kökü acıdır. Bu türüne 'Büyük Kantaron' da denir. Çoğunlukla kökü
kullanılır. Yaz aylarında toplanıp kurutulur.

Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Ateşi
düşürür. İştah açar, hazmı kolaylaştırır. İshali keser. Nekahat
devresini kısaltır. Nezle ve bronşite faydalıdır. Öksürüğü keser. Mide
ağrılarını dindirir. Yaraların iyileşmesinde yardımıcı olur. Astım,
mide ülseri, midede asit fazlalığı, akciğer hastalıkları, damar
sertliği ve sinir iltihaplarında da faydalıdır.

Karaağaç (ulmus) : İkiçenekliler
sınıfının, karaağaçgiller familyasından, kışın yaprak döken, bir çeşit
orman ağacıdır. Yaprakları kısa saplı, kenarları çift dişlidir.
Çiçekleri salkım şeklindedir. Odunu iyidir. Hekimlikte kabukları
kullanılır.

Faydası : Ağrıları keser. Yara ve bereleri tedavi eder. Yaprakları kaynatılıp, içilecek olursa kandaki şeker miktarını düşürür.

Karabaşotu (lavadula stoechas) :
Ballıbabagiller familyasından, bir veya çok yıllık otsu yahut dip kısmı
odunsu bir bitkidir. Ezildiği zaman çok kuvvetli ve hoş olmayan bir
koku çıkarır. Çiçekleri mavi veya menekşe rengindedir. Bir türünden
karabaşyağı denilen bir esans çıkarılır. Yurdumuzda alçak makilerde
bulunur.

Faydası : Ağrıları geçirir. Kalbe kuvvet
verir. Damar sertliğinde faydalıdır. Balgam söker. Sara ve beyin
hastalıklarında kullanılır. Uyuşukluğu giderir, zindelik verir.

Karabiber (dar-i fülfül) :
İkiçenekliler sınıfının, karabibergiller familyasından, vatanı Doğu
Hindistan olan, yaprak dökmeyen tırmanıcı bir bitkidir. Yaprakları
yürek biçiminde ve damarlıdır. Çiçekleri sarkıktır. Meyveleri küçük,
toparlak ve sapsızdır.

Faydası : Mideyi ısıtır. İştah açar. Hazmı
kolaylaştırır. Mide ve bağırsaklardaki mikropları öldürür. Gaz söktürür
ve gaz birikmesine engel olur. Şeker hastalığının ilerlemesini
durdurur. İdrar söktürür. Enerji verir. Cinsel istekleri kamçılar.
Sinirleri kuvvetlendirir. Yiyeceklerde baharat olarak kullanılır.
Damar sertliği, yüksek tansiyon, egzama, üremi, bağırsak iltihabı ve
romatizmadan şikayet edenler, mümkün olduğu kadar az kullanmalıdırlar.

Karamuk (agrostemma githago) : Karanfilgiller
familyasından, yurdumuzda hububat yetiştirilen tarlalarda görülen, çoğu
zaman buğdayla karışık olarak biten, 30-100 cm yüksekliğinde, tohumları
zehirli bir bitkidir. Üzeri tüycüklerle kaplıdır. Yaprakları
almaşıktır. Çiçekleri büyük ve güzel ve morumsu pembe ve ender olarak
da beyazdır.

Faydası : Soğuk algınlığını giderir.

Karanfilağacı (caryophyllus aromaticus) : Mersingiller
familyasından anayurdu Molük adaları olan ve birçok tropik ülkelerde ve
başlıca Zengibar, Filipinler ve Hindistan'da yetiştirilen, kış
aylarında yaprak dökmeyen bir ağaçtır. Çiçeğinin tomurcuklarına
karanfil denir. Baharat olarak kullanılır. Çiçeklerinden elde edilen
karanfilyağının içeriğinde hidrokarbür, euganol, salisilik asid ve
karyofilin vardır. Güzel kokuludur. Tadı acıdır. Baharat olarak
kullanılır.

Faydası : Mikropları öldürür. Ağrıları
dindirir. Sinirleri uyarır. Hazmı kolaylaştırır. Koku giderir. İştah
açar. İshali keser. Bedeni ve zihni yorgunlukları giderir. Cinsel
arzuları kamçılar. Doğumu kolaylaştırır. Karanfil esansı diş
macunlarında kullanılır.

Karanfilçiçeği (dianthus caryophyllus) : İkiçenekliler
sınıfının, karanfilgiller familyasından; karşılıklı ensiz sivri
yapraklı, düğüm düğüm ince saplı, 300 kadar çeşidi bulunan, otsu bir
süs bitkisidir. Yaprakları pembe, beyaz veya kırmızıdır. Ençok tanınan
türü çiçek karanfili'dir. Çok hoş kokuludur. Yapraklarından şurup
yapılır.

Faydası : Ateş düşürür, terletir. İştah
açar. Mide üşütmesinden doğan şikayetleri giderir. Dağkaranfilinin
çiçekleri balla karıştırılıp yenirse, iktidarsızlığı giderir.

Karanfilkökü (geum urbanum) :
Gölgelik yerlerde yetişen sarı çiçekli bir çeşit bitkinin, karanfil
kokulu köküdür. İlkbahar ve yaz aylarında toplanıp, kurutulur.
İçeriğinde tanen vardır.

Faydası : Mide ve bağırsak bozukluklarını giderir. İshali keser. İştah açar. Ağrıları dindirir. Sinirleri kuvvetlendirir.

Kardeşkanı (ejderkanı) :
Birçenekgiller sınıfının, zambakgiller familyasından, Kanarya
adalarında yetişen bir ağaç veya ağaçcıktır. Gövdesi kalındır.
Yaprakları sert ve kılıç şeklindedir. Dallarının ucunda demet şeklinde
toplanmıştır. Yaşlı gövdelerden, boyacılıkta kullanılan, reçinemsi
kırmızımtırak bir özsu akar.

[BLah]

Karnabahar (karnabit) :
Turpgillerden; vatanı Doğu Akdeniz bölgesi olan 2 yıllık otsu bir
bitkidir. Yaprakları koyu yeşil, çiçekleri beyaz veya sarımtıraktır.
Kış sebzelerindendir. Lahanaya benzer. Aslında, lahananın çiçek
saplarının kısalıp etlenmesiyle lahanadan türemiştir. Yenen kısmı,
henüz açmamış yoğun çiçek durumudur. Yurdumuzda; güzlük turfanda
karnabahar, kışlık karnabahar ve mart karnabahar olmak üzere üç çeşidi
vardır. Fosfor ve vitamin bakımından çok zengindir.

Faydası : Zihin yorgunluğunu giderir.
Cinsel gücü arttırır. Sinirleri kuvvetlendirir. İdrar söktürür. Dalak
hastalıklarına iyi gelir. Şeker hastalarına faydalıdır. Kalp
hastalıklarında şikayetlerin azalmasında yardımcı olur.

Karpuz (harbuz) : Kabakgiller familyasından; sürüngen gövdeli, parçalı sert yapraklı, sarı çiçekli, iri meyveli, bir yıllık bir bitkidir.

Faydası : Kanı temizler. Vücuda serinlik
verir. Böbreklerdeki kum ve taşların dökülmesine yardım eder.
Kemiklerin gelişmesine yardımcı olur.

Kasıkotu (fıtıkotu) : Karanfilgiller
familyasından; Avrupa'da, Asya'da ve yurdumuzda yetişen, toprak
yüzeyinde yatık olarak gelişen bir veya çok yıllık bitkilerdir.
Yaprakları küçüktür ve kümeler halindedir. Hekimlikte; toprağın üstünde
kalan kısımları kullanılır.

Faydası : Böbrek ve mesane hastalıklarını
giderir. Fıtıkta faydalıdır. İdrar söktürür. Vücuda rahatlık verir.
Kasık şişmelerini indirir. Bademcik iltihap ve şişmelerini tedavi eder.

Kasımpatı (krizantem) : Bileşikgiller familyasından; sonbahar aylarında çiçek açan bir süs bitkisidir. Birçok çeşidi vardır.

Faydası : Bir türünden böcek öldürücü ilaç yapılır.

Kasnı (galbanum) :
Maydanozgillerden; çadıruşağıotu ile şeytanteresi ağacı gibi
bitkilerden elde edilen bir çeşit zamktır. Kokusu kuvvetli tadı acıdır.

Faydası : Ağrı kesicidir. Spazmları önler.

Kaşıkotu (cochleria) : Turpgiller
familyasından; Mart'tan Temmuz'a kadar beyaz çiçekler açan, güzel yeşil
renkli bitkidir. Hardala benzer. Lezzeti acı, kokusu keskindir.
Yaprakları etli, kenarları kaşık gibi içeri doğru kıvrıktır. Taze
yapraklarında acı ve yakıcı bir esans vardır. Yaprakları ve kökü
kullanılır. Taze iken kullanılır.

Faydası : Skorbütte ve sıracada faydalıdır. Diş eti iltihaplarını giderir. Diş etlerini kuvvetlendirir.

Kaşu (cacho) : Kaşu akasyasının
odunundan elde edilen bir maddedir. Kahverengi, kokusuz bir kütledir.
Soğuk suda kısmen, sıcak suda ve alkolde tamamen çözünür.

Faydası : İshali keser. Vücuda kuvvet verir.

Katırtırnağı (genista luncea) :
Baklagiller familyasından; dik duran çalı halinde, her zaman yeşil olan
odunsu bir bitki cinsidir. Genç sürüngenler, narin yapılıdır. Üzerinde
çok sayıda yaprak bulunur veya yapraksızdır. Çiçekleri sarıdır.

Faydası : İdrar ve balgam söktürür. Hazmı
kolaylaştırır. Böbrek ve safra kesesi taşlarının düşürülmesine yardım
eder. Mesane hastalıklarını tedavi eder. Romatizma ve nikriste de
faydalıdır. Kabızlığı giderir. Kalp hastalıklarında da kullanılır.

Katrancı (sedirağacı) : Çamgiller
familyasından; Lübnan dağlarında ve yurdumuzda Toros dağlarında yetişen
40 metre kadar boyu olan çok gösterişli ve heybetli bir ağaçtır.
Dalları yataydır. Yaprakları iğne gibi olup, demet şeklindedir.
Renkleri, genç yaşında koyu yeşildir. Zamanla açık mavi yeşile
dönüşürler. Kozalağı, olgunken açık kestane renkli, uzunca, oval
şeklinde ve 8-12 cm boyundadır. Tohumlarında reçine vardır. Odunu
kokuludur.
Gövde ve dallarının kapalı yerlerde yakılmasıyla sarıkatran elde edilir.

Faydası : Mikrop öldürücüdür. Cilt solunum yolları hastalıklarında kullanılır. İdrar söktürür.

Katranköpüğü (agaric) :Çayır mantarlarındandır. Şapkasının alt yüzü dilim dilimdir.

Faydası : Solunum yolları hastalıklarında kullanılır.

Kavakağacı (populus) : Söğütgiller
familyasından, sulak yerlerde yetişen bir çeşit ağaçtır. Akkavak,
titrekkavak, tellikavak, servikavağı, karakavak, Hollandakavağı gibi
çeşitleri vardır. Hekimlikte karakavak kullanılır.
Karakavak 25-30 metre boyunda, gövdesi kalın bir ağaçtır. Yaprakları
üçgen şeklinde, dişli ve tüysüzdür. Yaprak tomurcukları tanen, uçucu
yağ, mum, salisin ve populin adı verilen glikozitleri taşır.

Faydası : Kavak tomurcuklarından hazırlanan merhemler basur memelerinin ve romatizmanın lokal tedavisinde kullanılır.
Karakavak odunun yakılmasından kömür elde edilir. Mide ve
bağırsaklardaki gazı giderir. Yine bu kömürden yapılan diş tozları da
dişlerin temizlenmesinde ve dişetlerinin kuvvetlendirmekte kullanılır.

Kavun (cucumis melo) : Kabakgiller
familyasından; vatanı Küçük Asya olan, sürüngen gövdeli, iri meyveli
bir yıllık bir bitkidir. Yaprakları oldukça büyüktür ve yürek
biçimindedir. Çiçekleri, yapraklarının koltuğundan çıkar. Meyvesi sulu
ve güzel kokuludur.

Faydası : Sinirleri yatıştırır. Rahat bir
uyku verir. Böbrekleri ve kanı temizler. Cide temizlik verir. İdrar
söktürür. Böbreklerdeki kum ve taşların dökülmesine yardım eder. Nikris
ve romatizma şikayetlerinin hafiflemesini sağlar. Akciğer veremi ve
kansızlıkta da faydalıdır. Kabızlığı giderir. Basur memelerinin
şikayetlerini azaltır. Vücuda serinlik verir. Mide ve bağırsaklarda
ülser veya iltihap olanlarla, şeker hastaları ve yüksek tansiyonlular
yememelidir.

Kayakoruğu (kulakotu) : Damkoruğugiller
familyasından; tam ve etli yapraklı odunsu veya otsu bir bitkidir.
Çiçekleri salkım biçimindedir. Yeşil kısmı acıdır.

Faydası : Yeşil kısımları zeytinyağı ile karıştırılıp, merhem yapılır. Cilt iltihaplarında, egzamada, nasır tedavisinde kullanılır.

Kayışkıran (eşekotu) : Baklagiller
familyasından; boş arazilerde ve kurak yerlerde yetişen 30-60 cm
yüksekliğinde çok yıllık dikenli bir bitkidir. Yaprakları kısa
saplıdır. Çiçekleri pembedir. Meyveleri küçüktür. Köklerinde tanen,
sakkaroz, zamk, uçucu ve sabit yağ, spinosin ve ononin vardır. Kökleri
kullanılır.

Faydası : Terletir ve idrar söktürür.
Vücuda rahatlık verir. Böbrek taşlarının düşürülmesine yardım eder.
Böbrek ve mesane iltihaplarını giderir. Boğaz ağrılarını geçirir.

Kayınağacı (akgürgen) : Kayıngiller
familyasından; kış aylarında yapraklarını döken güzel görünüşlü bir
orman ağacıdır. Dalları salkım gibidir. Kabukları halka halkadır. Kabuk
ve dallarının kuru distilasyonundan kayınağacı katranı elde edilir.

Faydası : Müzmin bronşit, verem tedavisinde kullanılır. Diş ağrısını
keser. Kabuklarının suda kaynatılmasıyla elde edilen suyla yüz
lekeleri, çiller giderilir. Kıllar temizlenir.

Kayısı (prunus armeniaca) :
Gülgillerden 4-6 metre boyunda bir çeşit meyve ağacıdır. Meyvesi
cevizden büyük, derisi ince, açık turuncu renkte, eti sulu, tatlı ve
güzel kokulu, tek ve sert çekirdeklidir. Şekerpare, şam, tokaloğlu,
imrahor, muhittinbey, hacıkız, hasanbey, darende gibi çeşitleri vardır.

Faydası : Sinir zafiyetini giderir. Uyku
verir. Beyin yorgunluğunu geçirir. İştah açar ve hazmı kolaylaştırır.
Nekahat devresini kısaltır. Raşitizmde faydalıdır. Kansızlığı tedavi
eder. Kabızlığı giderir. Yüz ve boyunlara tazelik ve güzellik verir.

Kaynanadili (kaktüs) : Atlasçiçeğigiller familyasından; bir çeşit bitkidir. Nopal zamkı elde edilir.

Faydası : Dizanteri ve ishali keser.

Kazayağı (kenopodyum) :
Ispanakgiller familyasından; yaprakları kazayağına benzer, Kuzey
Amerika'nın doğu bölgelerinde yetişen ve Akdeniz bölgesinde de görülen
kokulu, otsu bir bitkidir. Topraküstündeki kısımlarından su buharı
distilasyonu ile elde edilen uçucu yağa 'kazayağı esansı' denir.

Faydası : Bağırsak solucanlarını düşürmekte faydalıdır.

Kebabe (hindistaneriği) : Cava,
Sumatra ve Borneo'da yetişen 'piperaceae'nin kurumuş meyvesidir. Taze
iken %6-15 terementi ruhunun polimeri bir esans ve kübebik asidden
mürekkep bir reçine ve kübebin denilen kristalize, lezzetsiz bir cevher
ihtiva eder.

Faydası : Mide ve idraryolları hastalıklarında kullanılır.

Kebereotu (kedi tırnağı) : Bir çeşit
çalıdır. Fransa'da ve ülkemizin Akdeniz bölgesinde yetişir. Yemişi
nohuttan büyüktür. Turşusu yapılır. Kökünün kabukları kullanılır.

Faydası : İdrar söktürür, vücuda rahatlık verir. İştah açar. Skorbüt tedavisinde kullanılır.

Keçiboynuzu (harnup) : Baklagiller
familyasından; Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz havzasında yetişen 6-10
metre boyunda, kışın yaprak dökmeyen bir ağaç ve onun meyvesidir.
Çiçekleri yeşilimtıraktır. Meyvesi 10-20 cm boyunda, yassı, etli,
açılmayan ve koyu renklidir. İçeriğinde yağ, sakkaroz, glikoz, selüloz
ve azotlu bileşikler vardır. Çiğ yendiği gibi reçel ve likör de yapılır.

Faydası : Mide ve bağırsak hastalıklarına
faydalıdır. Göğsü yumuşatır, balgam söker ve bronşları boşaltır. İshali
keser. Sigara tiryakileri için faydalıdır.

Keçi sedefotu (keçisedefi) :
Baklagiller familyasından; Haziran - Ağustos ayları arasında açık mor
renkli çiçekler açan 50 - 100 cm boyunda çok yıllık otsu bir bitkidir.
Yaprakları koyu yeşildir. Çiçekleri gövde ve dalların ucunda salkımlar
şeklindedir. Meyvesi; esmer kırmızımtırak renkli, tüysüz ve çok
tohumludur. Toprak üstündeki kısımların içeriğinde 'tanem' ve 'galegin'
adlı alkoloid ve acı maddeler vardır. Bitkinin tamamı toplanıp,
kurutulur.

Faydası : Anne sütünü artırır. Az miktarda verildiği takdirde kandaki şeker miktarını düşürür. Fazla kullanmamak gerekir.

Kediayağı (antennaria diocia) :
Bileşikgiller familyasından; Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinde
yetişen, beyazımsı ve yumuşak sık tüylü bir bitkidir. Çim ve çalılar
arasında bulunur. Çiçekleri kullanılır.

Faydası : Öksürüğü keser. Göğsü yumuşatır ve balgam söktürür. Bronşit ve safra kesesi hastalıklarında kullanılır. İdrar söktürür.

[BLah]

Kedinanesi (yabani sümbül) :
Ballıbabagiller familyasından; kırlarda yetişen beyaz ve pempemsi
çiçekli bir bitkidir. İstanbul ve İç Anadolu bölgesinde görülür.
Kediler çok sever.

Faydası : Hazım sistemini düzeltir. Hazmı
kolaylaştırır. Mide ve bağırsak gazlarını söktürür. Karın ağrılarını
giderir. Astım grip ve bronşitin sebep olduğu nefes darlığını geçirir.
İdrar söktürür. Bağırsak solucanlarını düşürür. Ağrılı aybaşı
kanamalarında faydalıdır. İktidarsızlığı giderir. Sinirleri yatıştırır.

Kediotu (valeriana) : İkiçenekliler
sınıfının, kediotugiller familyasından; kökü az etli, çok yıllık bir
otsu bitkidir. Boylarına göre iki gruba ayrılır. Bir kısmının boyu 5-50
santimetre kadardır. Diğerleri ise, 2 metreyi bulabilirler. En yaygın
türü tıbbi kediotudur.
Yurdumuzda büyük yapraklı kediotu, küçük kediotu ve dağ kediotu gibi türleri vardır.

Tıbbi kediotu : Avrupa ve Kuzey
Asya'da yabani olarak yetişir. Öneminden ötürü kültür bitkisi olarak da
yetiştirilir. 1-1,5 metre yükseklikte çok yıllık bir kediotu türüdür.
Gövdesinin içi boştur. Yarprakları karşılıklı olarak dizilmiştir.
Sapları kısa, kenarları dişlidir. Çiçekleri büyük, beyaz veya pembe
renklidir. Meyveleri küçük ve tüylüdür. Rizom ve köklerinde nişasta,
şeker, reçine, chatin, valerin ve uçucu bir yağ vardır. Kökü tazeyken
kokusuzdur. Kuruduğu zaman keskin fena bir kokusu vardır.

Faydası : Sinirleri telkin eder. Nevrasteni
ve isteride faydalıdır. Ateş düşürür, spazm çözer. Sinirsel baş
ağrılarını, sinirsel çarpıntıları teskin eder. Tıbbi kediotunun
kökünden elde edilen kediotu esansı isteri, kore ve epilepside
kullanılır. Baş dönmesi, taşıt tutması ve heyecanlanma hallerinde
kullanılır.

Kekik (thymus) : İkiçenekliler
sınıfının, ballıbabagiller familyasından; odunsu saplı, karşılıklı
küçük yapraklı, sürüngen, çok yıllık timol kokulu alçak bir bitkidir.
İçeriğinde thymol vardır.
Güney Amerika'da yetişen thymus vulgaris türünden hafif sarı renkli
uçucu kekikyağı elde edilir. İçeriğinde timol ve karvakrol vardır.
Midevi, idrar söktürücü ve antiseptik olarak kullanılır.
Yurdumuzda yabani kekik ve başlı kekik çok miktarda yetişir. Ancak mercanköşk türlerinin çoğu da kekik yerine kullanılmaktadır.

Faydası : Bedeni kuvvetlendirir. Hazmı
kolaylaştırır. İştahsızlığı giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Kalp
çarpıntılarını keser. Yemeklerin bozulmasını önler. Bağırsak iltihabını
iyileştirir. Salgı bezlerinin düzenli çalışmasını sağlar. İdrar
söktürür. Aybaşı kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Bağırsak
solucanlarının düşürülmesine yardım eder. Böbreklerde ve mesanedeki
mikropları öldürür. Cinsel isteği kamçılar. Tansiyonu geçici olarak
yükseltir. Hastalıklara karşı direnme gücünü artırır. Çocuklarda
görülen kansızlığı giderir. Kan dolaşımını düzenler. Müzmin öksürük,
astım, bronşit ve iltihaplı zatülcenp'e faydalıdır. Grip, beyin nezlesi
ve anjinde şikayetlerin azalmasına yardımcıdır. Kekik suyu ile banyo
romatizma ağrılarını dindirir. Kandaki şeker miktarını azaltır.
Hamileler ve guatrı olanlar kullanmamalıdır.

Kenevir (esrarotu) : Kendirgiller
familyasından, vatanı Hindistan olan, sıcak ülkelerde ve yurdumuzda da
kültürü yapılan, bir yıllık bir bitki türüdür. Gövdesi diktir. İçi
boştur. Yüzeyi pürtüklüdür. Yaprakları 5-11 parçalıdır. Meyvesi 3-5
milimetre boyundadır. Tanelerinin içinde etli bir cücük vardır. Dal
uçlarında reçine ve uçucu bir yağ vardır. Meyveleri yağ bakımından
zengindir. Tohumlarından çıkarılan yağ, sabun sanayiinde kullanılır.
Gövdesinin kabuk kısmından kenevir veya kendir denilen bir lif elde
edilir. Bunlardan ip, halat ve kaba dokulamalar yapılır.

Faydası : Yapraklarının suda haşlanması müzmin romatizma ağrılarını keser.

Keraviye (karamankimyonu) :
Maydanozgiller familyasından Doğu Anadolu bölgesinde yetişen 2 yıllık
otsu bir bitkidir. Çiçekleri beyaz renklidir. Mayıs - Temmuz ayları
arasında açar. 30 - 90 cm boyundadır. Kazık köklüdür. Meyvesi esmerdir.
İçeriğinde tanen, reçine, sabit ve uçucu yağlar vardır.

Faydası : Anne sütünü artırır. Mide ve bağırsak gazlarını, midedeki diğer şikayetleri giderir. İdrar söktürür. Astımda faydalıdır.

Kereviz (apium graveolens) :
Maydanozgiller familyasından, kökleri ve yaprakları sebze olarak
kullanılan kokulu, iki yıllık bir bitkidir. İçeriğinde sedanonik
anhidrit, sedanolin, limonen, palmirik asit, gayakol gibi maddeler
vardır. Yaprakları ve baş kısmı kullanılır.

Faydası : Uyarıcı ve idrar söktürücüdür.
İktidarsızlığı giderir. Cinsel istekleri kamçılar. Şeker, guatr ve
yüksek tansiyonda faydalıdır. Böbrek, akciğer ve karaciğer
hastalıklarını önler. Mideyi kuvvetlendirir. İştah açar. Sürmenajda
faydalıdır. Sinir yorgunluğunu giderir. Kanı temizler. Karaciğer
şişliğini giderir. Böbreklerdeki kum ve taşların dökülmesinde yardımcı
olur. Safra ifrazatını düzenler. Nikris ve romatizmada faydalıdır.
Susuzluğu keser ve vücuda serinlik verir. Kalp hastalarına tavsiye
edilir. Ses kısıklığını giderir.

Kestane (castanea vesca) : Kayıngiller familyasından; kışın yapraklarını döken, 25 - 30 metre boyunda bir ağaçtır. Yaprakları geniştir. Meyveleri iridir.

Faydası : Kabuklarının suda kaynatılması
ile hazırlanan ilaç; ateş düşürür ve sinirleri yatıştırır. Meyvesi,
kasları kuvvetlendirir. Kan dolaşımını düzenler. Bedeni ve zihni
yorgunluğu giderir. Varis ve basur memelerinin meydana gelmesini önler.
Karaciğer yorgunluğu ve şişliğini geçirir. Kansızlığı giderir. Mideyi
kuvvetlendirir. Damar sertliği ve yüksek tansiyondan şikayet edenlerle,
şeker hastaları yememelidir.

Keten tohumu (graine de lin) : Keten
denilen kireçli topraklarda yetişen otsu bir bitkinin tohumudur.
İçeriğinde sabit yağ, müsilaj, protein, siyanogenetik bir glikozit olan
linamarin vardır. Ketenyağında asitler vardır. Boya ve muşamba
sanayiinde kullanılır.

Faydası : Akciğer hastalıkkları bronşit ve
soğuk algınlığında faydalıdır. Lavman olarak kullanılırsa kabızlığı
giderir. Müzmin öksürüğü keser. Dolama, köpekmemeleri ve her türlü
çıbanın tedavisinde faydalıdır.

Kılıçotu (sarıkantaron) :
Kılıçotugiller familyasından; Mayıs - Eylül ayları arasında sarı renkli
çiçekler açan, 30 - 100 cm boyunda çok yıllık otsu bir bitkidir.
Yaprakları sapsızdır. Koyu yeşildir. Çiçekleri dallarının ucundadır.
Çiçek dallarında; pinen, cadinen, tanen, reçine, zamk, acı maddeler ve
boya maddeleri vardır.

Faydası : Sinirleri yatıştırır. İdrar ve
balgam söktürür. Göğsü yumuşatır, öksürüğü keser. İştah açar.
Zeytinyağı ile hazırlanan merhemi yaraları iyileştirir. Filizlenmiş
uçlarından yapılan haşlama, bağırsak kurtlarını düşürür.

Kınaağacı (hınna) : Kınaağacıgiller
familyasından, anayurdu Hindistan olan ve Arabistan'da ve Akdeniz
ikliminde yetiştirilen ayrık dallı, beyazımsı kabuklu, karşıt yapraklı
bir ağaçtır. Çiçekleri beyaz renkli ve keskin kokuludur. Kurutulmuş
yapraklarından kına elde edilir. Saç ve parmakları boyamakta kullanılır.

Faydası : Ayak terlemelerine engel olur.
Dolamada kullanılır. Uyuz ve egzamaya iyi gelir. Guatrın üzerine
bağlanırsa, faydası görülür. Sarılık, idrar zorluğu, gastrit ve
kolit'de iyileştiricidir. Ağız yaraları ve deri çatlaklarını tedavi
eder.

Kınakına (kontestozu) :
Kökboyasıgiller familyasından; anayurdu Peru ve Bolivya olan ve sanayii
bitkisi olarak Cava, Güney Hindistan, Kolombiya, Seylan, Guatemala,
Kamerun ve Kongo gibi tropikal ülkelerde yetiştirilen 15-20 metre
boyunda bir ağaçtır. Kabuğundan kinin çıkarılır. Kınakınanın içeriğinde
kinin, kinidin, kinşonin, singol, kupreol gibi maddeler vardır. Gövde,
kök ve kabukları kullanılır. Tadı acıdır.

Faydası : Ateş düşürür. Sıtmayı tedavi
eder. Tifoda faydalıdır. Ağır ve mikroplu hastalıkların nekahat
devresini kısaltır. Cilt kaşıntılarında faydalıdır. İştah açar. Kuvvet
verir. Kabızlığı giderir. Kinidin alkoloidi taşikardide kullanılır.
Vücuda kuvvet verir.

Kırkdamarotu (cryptogamae) : Damarlı
çiçeksiz bitkilerdendir. 100 kadar çeşidi vardır. Kibritotları,
atkuyrukları ve eğreltiotları bu familyadandır. Yol kenarlarında ve
kumlu topraklarda yetişirler.

Faydası : Burun kanamasını keser. Kesiklerde ve çıbanda faydalıdır.
Balla karıştırılıp yenecek olursa, nefes darlığını giderir. Yaraları
iyileştirir. Kandaki şeker miktarını düşürür.

Kırlangıçotu (hilaliye) :
Gelincikgiller familyasından, Nisan - Mayıs ayları arasında sarı renkli
çiçekler açan, 30 - 70 cm yüksekliğinde çok yıllık otsu bir bitkidir.
Kuzey Anadolu bölgesinde yetişir. Çiçekleri dallarının ucundadır.
Bitkinin tamamında ve özellikle yapraklarında sarı renkli boya maddesi
ve alkoloidler vardır. Sapı kırıldığı zaman sarı renkli bir süt akar.
Zehirlidir.

Faydası : Sütü siğil ve nasırların tedavisinde kullanılır.

Kırmızıbiber (guinea pepper) : Olgunlaşak kızarmış yıllık biberin kurutularak toz haline getirilmiş şeklidir.

Faydası : Hazmı kolaylaştırır. Mide
tembelliğini giderir. İştah açar. Kusmayı önler. İshali keser. Mide ve
bağırsaklarda gaz birikmesini önler. İshali keser. İdrar ve ter
söktürür. Cinsel istekleri kamçılar. Grip ve soğuk algınlığında
faydalıdır. Merhemi lumbago, nevralji ve romatizmada faydalıdır.
Egzama, yüksek tansiyon, üremi veya damar sertliğinden şikayet edenler
kullanmamalıdır.

Kısamahmut (dalakotu) :
Ballıbabagiller familyasından; Haziran - Eylül ayları arasında pembe ve
seyrek olarak da beyaz renkli çiçekler açan, otsu bir bitkidir. 10 - 30
cm boyundadır. Yaprakları; karşılıklı, tüylü, kenarları dişili ve küçük
bir meşe yaprağı şeklindedir. Çiçekleri üst yapraklarının koltuğunda
gruplar halindedir. Meyvesi küçüktür. Çiçekli bitkide uçucu bir yağ,
acı maddeler, tanen, glikozitler vardır.

Faydası : Vücuda kuvvet verir. Ateşi
düşürür. İdrar söktürür. Mesane taşlarının düşürülmesine yardımcı olur.
Aybaşı tutkluğunu giderir. Öksürüğü keser.

Kızılcık (cornus) : Kızılcıkgiller
familyasından; çoğunluğu çalı veya ağaç halinde odunsu ve bir kaçı da
otsu karakterde, kışın yaprak döken veya her zaman yeşil bitki
cinsidir. Yaprakları sade, uzun veya kısa saplı, genellikle çatallı
tüylüdür. Çiçekleri salkım veya şemsiye şeklindedir. 40 kadar türü
vardır. Meyvesi yuvarlaktır. Yurdumuzda yetişen türü sarı çiçekli
kızılcıktır. Boyu 7-8 metre kadardır. Çalı şeklinde olanları da vardır.
Kış aylarında yapraklarını döker çiçekleri yapraklarından önce açar.
Renkleri sarıdır. Yaprakları karşılıklı dizilmiştir. Meyveleri
sonbaharda olgunlaşır. 1-1,5 cm boyundadır. Parlak kırmızı
renktedirler. Lezzeti buruktur.
Meyveleri şeker, müsilajlı maddeler ihtiva eder. Kabuklarında ise
reçineli maddeler, tanen ve müsilaj vardır. Meyveleri yenir veya şurubu
yapılır.

Faydası : Meyveleri ishali keser. Kabızlık
yapar. Kabukları ateş düşürür. Ağız paslanmasını giderir. Ağız
yaralarını geçirir. Şurubu, vücuda kuvvet verir.

Kimyon (kyminon) : Maydanozgiller
familyasından; Mayıs - Haziran aylarında bayez veya pembemsi çiçekler
açan, 15 - 20 cm boyunda, bir yıllık otsu bir bitkidir. Anavatanı
Mısır'dır. Yaprakları dar ince şeritler halinde parçalıdır. Çiçekleri
3-5 saplı şemsiye durumundadır. Meyveleri ovaldir. İçeriğinde, reçine,
sabit ve uçucu yağlar vardır. Keskin, hoş kokuludur. Tohumları baharat
olarak kullanılır.

Faydası : İştah açar. Hazımsızlığı giderir.
Mide ve bağırsaklarda gaz birikmesini önler. Birikmiş gazı söktürür.
Hava yutmayı önler. Sinirleri yatıştırır. Sinirsel başdönmelerini
keser. Anne sütünü artırır. Aybaşı kanamalarının düzenli olmasını
sağlar. İdrar söktürür. Yüksek tansiyonu düşürür. Bağırsak
solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Romatizma ve şişmanlıkta
faydalıdır. Hamileler kullanmamalıdır.

Kiraz (prunus avlum) : Gülgiller
familyasından; anayurdu Asya olan, düz kabuklu bir çeşit ağaç veya
ağaçcıktır. Genellikle yapraklanmadan önce çiçek açar. Meyvesi, etli ve
tek çekirdeklidir. Ev ilaçlarında sapları, meyvesi, kabuğu ve çiçekleri
kullanılır.

Faydası : İdrar söktürür. Böbreklerde
biriken zararlı maddelerin atılmasına yardımcı olur. Kabızlığı giderir.
Kanın temizlenmesine yardım eder. Nikris, romatizma, damar sertliği ve
mafsal kireçlenmesinde faydalıdır. Karaciğer şişliğine iyi gelir. Safra
akışını normale döndürür. Sivilceleri önler. Susuzluğu giderir.
Kabukları ishali keser. Ateşi düşürür. Çiçekleri göğsü yumuşatır ve öksürüğü giderir.

[BLah]

Kişniş (kişniç) : Maydanozgiller
familyasından; Haziran - Ağustos ayları arasında pembe beyaz renkli
çiçekler açan, 30 - 50 cm boyunda, oldukça fena kokulu bir yıllık otsu
bir bitkidir. Nemli çayır ve sırtlarda yetişir. Yaprakları açık yeşil
renkli ve tüylüdür. Çiçekleri, dallarının uçlarında şemsiye şeklinde
toplanmıştır. Meyveleri nişasta, tanen, şekerler ve uçucu yağ taşır.
Kişniş şekeri, likör yapımı, pastacılık ve eczacılıkta kullanılır.

Faydası : İştah açar. Bağırsak gazlarını
giderir. Sinirleri yatıştırır. Hazmı kolaylaştırır. Sinirsel baş
ağrılarını keser. Karın ağrılarını giderir. Cinsel arzuyu kamçılar.
Aybaşı kanamasını düzenler. Doğumu kolaylaştırır. Sürmenajda
faydalıdır. Bayat yiyeceklerin zararını azaltır. Fazla miktarda yenirse
zararı görülür.

Kokuluyonca (melilotus) :
Baklagiller familyasından, Avrupa'da ve yurdumuzda yetişen, 30 - 100 cm
boyunda, iki yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi silindir biçimindedir.
Tüysüzdür. Çok dallıdır. Yaprakları almaşık dizilişlidir. Sarı
çiçekleri güzel kokuludur. Meyvesi 4 mm kadar boyunda 1-2 tohumludur.
Çiçekli ve yapraklı dallarında kumarin, melilotik ve kumarik asitler
ile uçucu bir yağ vardır.

Faydası : Hafif kabız vericidir. Romatizma ağrılarını dindirir. Vücuda rahatlık verir.

Koruk (ekşi üzüm) : Henüz olgunlaşmamış, ekşi, ham üzümdür. Şerbeti yapılır.

Faydası : İştah açar. Kurdeşende faydalıdır. Göz ağrılarını dindirir.

Kralotu (peucedanum ostruthium) :
Dantela gibi güzel yeşil yapraklı bir bitkidir. Çiçekleri pembe ve
beyaz renkte olup, dallarının ucuna toplanmıştır. Yaprakları ilkbahar,
kökü ise sonbahar aylarında toplanıp, kurutulur.

Faydası : Mide ve bağırsak bozukluklarını giderir. İshali keser. Kanı temizler. Damar sertliği ve nikriste faydalıdır.

Kudrethelvası (manna) : Bir çeşit
dişbudak olan fraxinus ornus ağacının torba şeklinde ve içi sıvı dolu
yerine yapılan kesiklerden çıkan sıvıdır. İçeriğinde mannit şekeri
vardır. Yuvarlak, yassı, billuri, kuru parçalardır. Rengi soluk sarımsı
ve içi beyazdır. Kokusu bala benzer. Lezzeti şekerlidir. Suda kolay
erir.

Faydası : Kolay kullanılır, hoş bir müshildir.

Kudretnarı (momordica) : Kabakgiller
familyasından, tırmanıcı, ince gövdeli, bir yıllık bir bitkidir.
Yaprakları saplı ve el gibi parçalıdır. Meyvesi olgunlaşınca,
birbirinden ayrılır. Meyveleri 10-15 cm boyunda şişkin ve iki uçta
incelmiş şeklindedir. Üzerinde kabarcıklar vardır. Turuncu - sarı
renktedir. Ev ilaçlarında, zeytinyağı ile karıştırılarak kullanılır.

Faydası : Mide ülserini tedavi eder. Egzama ve diğer cilt hastalıklarında faydalıdır. Yaraların çabuk kapanmasını sağlar.

Kuduzotu (dişotu) : Dişotugiller familyasından, koyu yeşil renkli, çok
yıllık otsu bir bitkidir. Boyu 30-120 cm arasındadır. Yaprakları sert
ve dalgalıdır. Çakıllı, çorak arazide yetişir. Çiçekleri salkım
şeklindedir. Zehirlidir.

Faydası : Ödem hastalığında faydalıdır. Mesane taşlarının düşürülmesine yardım eder. Spazm ve ağrıları giderir.

Kurtayağı (lycopode) : Kibritotunun
en çok görülen şeklidir. Boyu 1 m kadardır. Sporlu başaklarından
kurtayağı tozu denilen ve hekimlikte kullanılan sarı bir toz elde
edilir.

Faydası : Karaciğer ve safra kesesi
hastalıklarında faydalıdır. Ağrıları dindirir. Romatizmada şikayetleri
giderir. Böbrek ve safra kesesi taşlarının düşürülmesine yardımcı olur.

Kurtbağrı (kurtbaharı) :
Zeytingiller familyasından kış aylarında yaprağını döken veya her zaman
yeşil olan odunsu bir bitkidir. Yurdumuzda adi kurtbağrı yetişir. 4-5 m
boyunda bir çalıdır. Çiçekleri beyazdır. Meyveleri parlak siyah renkte
olup, üzümsüdür. Bütün orman bölgelerinde yetişir.

Faydası : Çiçekleri cilt kurumasında faydalıdır. Meyveleri kullanılmamalıdır.

Kurtpençesi (kurttırnağı) :
Gülgiller familyasından beşparmakotu adlı bitkinin salkım çiçekli, sapı
ve kökü bol taneli, çok yıllık bir türüdür. Yaprakları kullanılır.

Faydası : İshali keser.

Kuso (kusso) : Gülgiller familyasından Habeşistan'da yetişen almaşık yapraklı, katmerli çiçekli ve dişi organı geniş tepecikli bir ağaçtır.

Faydası : Bağırsak solucanlarını düşürmeye yarar.

Kuşburnu (fructus rosa canina) : Yabangülünün, şeker, organik asit ve C vitamini bakımından zengin olan meyvesidir.

Faydası : İdrar söktürür, ishali keser

[BLah]

Kuşekmeği (çobandağarcığı) : Turpgiller familyasından; beyaz veya mor çiçekli otsu bir bitkidir. Birçok türü vardır.

Faydası : Basur memelerini tedavi eder. Boğaz ağrılarını geçirir.

Kuşkonmaz (asparagus) : Zambakgiller
familyasından; çalı veya yarı çalı halinde odunsu, çoğu sarılıcı, bazı
türleri de otsu olan Asya, Afrika ve Akdeniz bölgesinde yetişen bir
bitkidir. Yaprakları pul gibi ve almaşık dizilişlidir. Çiçekleri
küçüktür. Renkleri yeşilimsi veya beyazdır. Meyveleri üzümsüdür. 150
kadar türü vardır. Tıbbi kuşkonmaz Trakya ve Doğu Anadolu'da yabani
olarak yetişir. Çiçekleri sarımsı yeşildir. Meyvesi kırmızıdır. Kök ve
rizomlarında şekerler, mannit, koniferin, asparajin A ve C vitaminleri
vardır. Hekimlikte toprakta sürünen gövdesi, kökü ve tomurcukları
kullanılır. İlkbahar aylarında toplanıp kurutulur.

Faydası : Kalp hastalıklarından doğan
ödemleri giderir. İdrar söktürür. İdrar yollarını temizler. Sinirleri
kuvvetlendirir. Kanı temizler. Karaciğer ve böbreklerin muntazam
çalışmasını sağlar. Karaciğer şişliğini indirir. Dalak hastalıklarında
faydalıdır. Zihin yorgunluğunu giderir. Sivilce ve egzamanın
iyileşmesinde yardımcı olur. Kandaki şeker miktarını düşürür. El ve
ayaklarda görünen şişlikleri indirir. Bel soğukluğu böbrek ve mesane
iltihabı olanlarla, çok sinirli kimselerin kullanmaması gerekir.

Kuzukulağı (rumex) :
Karabuğdaygiller familyasından; nemli kırlarda yetişen, genellikle bir
kaç yıl yaşayan, yeşil veya firfiri renkte orsu bir bitki cinsidir.
Yaprakları hafifçe kabarık ve geniştir. Meyveleri üç köşeli veya
yassıdır. Yurdumuzda yetişen türleri; Labada, büyük kuzukulağı, küçük
kuzukulağı gibi çeşitleridir. Ev ilaçlarında büyük ve küçük
kuzukulağının yaprakları kullanılır.

Faydası : Yaprakları ile salata yapılıp,
yenir. İdrar söktürür. Mide şişkinliğini giderir. Egzamalar üzerine
kompress yapılır. Romatizmalılar, böbreklerinden hasta olanlar,
yememelidir.

Küçük hindistancevizi (myristica) :
Myristicaceae familyasından; Anavatanı Molük olan, diğer sıcak
bölgelerde de yetiştirilen, 16 - 18 m yüksekliğinde bir ağaç ve onun
meyvesidir. Görünüş itibariyle Portakal ağacına benzer. Tohumları
beyazımsı kül halinde ve yuvarlaktır. Kabuğu soyulmuş halde satılır.
İçeriğinde uçucu bir yağ vardır.

Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Hazmı kolaylaştırır. İştah açar. Kalp ve sindirim ilaçları yapmakta kullanılır

[BLah]

L


Labada (rumex patientia) :
Karabuğdaygiller familyasından; dere kenarlarında ve sulak çayırlarda
kendiliğinden yetişen bir bitkidir. Haziran - Eylül ayları arasında
yeşilimtırak renkte küçük çiçekler açar. Boyu 50 cm ile 2 m arasında
değişir. Köklerinde nişasta, şekerler, reçine ve antrakinon türevleri
vardır. Yaprakları sebze olarak yenir. Ev ilaçlarında kökü ve
yaprakları kullanılır.

Faydası : Kökü kaynatılıp içilirse bütün
kaşıntıları keser. Yeşil tohumları kaynatılıp içilecek olursa, anne
sütünü artırır. Mesane tıkanmasını giderir. İştah açar. İshali keser.

Laden (cistus) : Ladengiller
familyasından; İç Anadolu ve sahil bölgelerinde yetişen, kış aylarında
yaprak dökmeyen, yeşil bodur bir çalıdır. Yaprakları karşılıklı
dizilmiştir. Çiçekleri büyük, beyaz veya pembe renklidir. Meyveleri
kapsüldür. İçeriğinde Ladan denilen zamk vardır.

Faydası : Balgam söktürür. Nezleyi keser. Dizanteride faydalıdır. Parfümeride kullanılır.

Lahana (brassica oleracea) : Turpgiller
familyasından iri ve kalın yapraklı bir bitkidir. En çok yetiştirileni
baş lahanadır. Yurdumuzun bütün bölgelerinde yetişir. Başlıca
çeşitleri: Kemer lahanası, Batman lahanası, köse lahanası, Brüksel
lahanası ve kara lahana. Lahana C vitamini bakkımından zengindir.
Yapısında kükürt bulunur. Çiğ olarak yemek veya sıkarak suyunu içmek
daha faydalıdır.

Faydası : Kansızlığı giderir. İdrar söktürür.
Vücutta biriken zehirli maddelerin atılmasını sağlar. Mide ve bağırsak
yaralarını yumuşatır. Kabızlığı giderir. Kandaki şeker miktarını
düşürür. Vücudu hastalıklara ve kansere karşı korur. Göğüs ucu
çatlaklarını giderir. Sarılık ve safra kesesi hastalıkları için iyidir.
Astımda faydalıdır. Romatizma, siyatik, lumbago ve Apsede yararlıdır.
Ses kısıklığını giderir. İştah açar. Guatr olanlar yememelidir.

Latinçiçeği (frenkteresi) :
Latinçiçeğigiller familyasından; bir çeşit bitkidir. Çiçekleri kırmızı
veya turuncudur. Peru'da doğal olarak yetişir. Çiçekleri salatalarda
kullanılır.

Faydası : İştah verir. İdrar söker. Skorbütte faydalıdır.

lavantaçiçeği (lavandula) :
Ballıbabagiller familyasından; çalı görünüşünde, dip kısmı odunsu bir
bitkidir. Çiçekleri mavi veya morumsu ya da koyu kırmızıdır. Kokusu
güzeldir. Karabaş lavantaçiçeği denilen türü yurdumuzda vardır.

Faydası : Kaynatılmış suyu uyarıcı ve
midevidir. Küçük bir torba içinde dolaplara konan lavanta çiçekleri,
elbise ve çamaşırları böceklerden korur. Banyo suyuna güzel koku verir.
Lavanta kolonyası vücudu ferahlatır. Ateşi düşürür.

Limon (lemon) : Limonağacının açık sarı
renkli, yumurta biçiminde, kabuğu güzel kokulu, suyu ekşi olan
meyvesidir. Kabuklarından limon esansı çıkarılır. C vitamini, şeker,
müsilaj, sitrik asit ve tuzları bakımından zengindir.

Faydası : Ateşi ve tansiyonu düşürür. Kanı
temizler. Susuzluğu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertliği ve
romatizmada faydalıdır. Gribin çabuk atlatılmasını sağlar. Mide,
bağırsak ve idraryollarındaki mikropları öldürür. Gıda zehirlenmesini
önler. İdrar söktürür. Böbrek ve mesane kum ve taşlarının düşürülmesine
yardımcı olur. Yüzdeki sivilceleri geçirir. Cildin güzelleşmesini
sağlar. Karaciğer hastalıklarında faydalıdır. Dişleri beyazlatır ve diş
etlerini kuvvetlendirir. Nezlede şikayetleri geçirir. Skorbüt
hastalığında faydalıdır. Boğaz ve bademcik iltihaplarının giderir.
İshali keser. Kansızlığı önler. Fazla aybaşı kanamasını önler.
Nasırları söker. Mide ağrılarını dindirir. Baş ağrılarını ve vücut
ağrılarını keser. Yüz çillerinde faydalıdır.

[BLah]

M

Mahmude (bingözotu) : Çitsarmaşığıgiller familyasından;
Anadolu'da ve Suriye'de yetişen, sarılarak tırmanan, sürünücü ve sütlü,
çok yıllık bir bitkidir. Gövdesi ince ve tüysüzdür. Çiçekleri beyaz ve
sarımsı renktedir. Meyvesi 4 tohumlu, 2 gözlü bir kapsüldür. Kökleri
uzun ve kalındır. Kökü, nişasta, tanen, müsilaj ve 'skammonin' taşır.
Ev ilaçlarında kullanılmaması tavsiye edilir.

Faydası : Kalınbağırsağa tesir eden tahriş edici bir müshildir. Frengide faydalıdır.

Mandalina (mandarin) : Turunçgiller familyasından; 5-6 m
yüksekliğinde mandalina ağacının meyvesidir. Tatlı, kokulu, lezzetli,
vitamince zengin bir meyvedir. Kabuğundan esans çıkarılır.

Faydası : Kanı temizler. Sinirleri yatıştırır. Damar sertliği, felç ve gripte faydalıdır.

Mantar (fütr) : Boy, biçim ve bölge bakımından büyük
değişiklikler gösteren, yüz bin kadar çeşidi bulunan bir çeşit
bitkidir. Karada ve tatlı sularda yaşarlar. Mantarların içinde tıbbi
etkileri olanlar, gıda olarak kullanılanlar, zehirlenmelere sebep
olanlar, hayvanlarda ve bitkilerde hastalık yapanlar, antibiyotik madde
oluşturanlar ve kimya sanayiide kullanılanlar vardır.

Yenen mantarların çoğu bazitli mantarlardır. Bunların 500 kadar cinsi
ve 13500 kadar türü vardır. Sporları şişkin bir hif ucunda 4 tane
olarak meydana gelir. Makbul olan türü şemsiye mantarıdır. Büyük ve göz
alıcı bir şekildedir. Şapkası başlangıçta yuvarlak veya yumurta
biçimindedir. Sonradan çan, şemsiye veya tabak şekline döner. Rengi
beyazımtırak gri ile esmerimtırak gri arasında değişir. Çapı 25-30 cm
kadardır. Eti yumuşak ve süt gibi beyazdır. Lezzeti hoştur.
Yer mantarı da yenir. Huni biçimindedir. Şapkasının eti sarımtırak
beyaz ve sarı kenarlıdır. Kokusu kayısıyı hatırlatır. Lezzeti ise
karabiberi andırır. Hazmı güçtür.

Faydası : Etin yerini tutar. Protein değeri
etten fazladır. Yorgunluğu giderir. Düşünme ve öğrenme yeteneğini
geliştirir. Kansızlığı giderir. Bedenin gelişmesinde yardımcı olur.
Romatizma ve üremi olanlar yememelidir.

Margarit (çayır kasımpatı) : Dağlarda ve çayırlarda yetişen
güzel çiçekli bir bitkidir. Kasımpatıya benzer. Dalları ufaktır. Yeşil
yaprakları dantela gibidir. Çiçeklerin etrafında beyaz yaprakları
vardır. Ortası altın sarısı rengindedir. Çiçekleri yaz aylarında
toplanıp kurutulur.

Faydası : İdrar söktürür. Terletir. Böbrek
taşlarının düşürülmesinde yardımcı olur. Karaciğer hastalıklarında
faydalıdır. Egzama, temriye gibi deri hastalıklarında şikayetleri
giderir.

Marrup (marupa) : İkiçenekliler sınıfının, simaroubaceae
familyasından, Amerika'da dokuz türü olan, bileşik almaşık yapraklı bir
ağaçtır. Antillerde yetişen şişmarouba amara; 20 m kadar boyunda bir
ağaçtır. Kabuğu düz, pürüzsüz, grimsi ve çok acıdır. Kerestesi
kıymetlidir.

Faydası : Ateş düşürür. Kalp hastalıklarında faydalıdır.

Marul (lactuca) : Bileşikgiller familyasından; geniş ve uzun
yeşil yapraklı veya çok yıllık bir bitkidir. Tohumları, cinsine göre
esmer veya siyahtır. Ilık iklimi sever. İlk ve sonbahar aylarında
ekilir. Yurdumuzda bir çok çeşidi vardır.

Faydası : Sinirleri yatıştırır. Uykusuzluğu
giderir. Sinirsel kalp çarpıntılarını keser. İsteride faydalıdır.
Erkeklerde aşırı cinsel istekleri keser. Kabızlığı giderir. Basur
memelerinde faydalıdır. Kandaki şeker miktarını düşürür. Kanı temizler.
Hazmı kolaylaştırır. Nekahat devresinin kolay atlatılmasında yardımcı
olur. Bol idrar söktürür. Romatizma ve Nikris'te faydalıdır. Göğsü
yumuşatır. Karaciğer ve dalak şişliklerini indirir. Böbrek
iltihaplarında iyidir. Aybaşı halinin ağrısız ve muntazam olmasını
sağlar. Suyu, ergenlik sivilcelerini giderir. Yüze tazelik ve güzellik
verir. Lapası; kan çıbanı, apse ve yanıklarda faydalıdır. Asabi
öksürükleri keser. Anne sütünü artırır.

Mayasılotu (egzamaotu) : Ballıbabagillerden; yurdumuzun hemen
hemen her bölgesinde yetişen, beyaz tüylerle kaplı, alçak bir bitkidir.
Yaprak kenarları alta doğru kıvrıktır. Çiçekleri beyazdır. Ev
ilaçlarında çiçekli bitki kullanılır.

Faydası : Mide rahatsızlıklarını giderir. Sinirleri uyarır. Ateşi düşürür. Egzamaya faydalıdır. Vücuda kuvvet verir.

Maydanoz (midenuvaz) : Maydanozgiller familyasından; yaprakları
güzel kokulu ve parçalı, kazık köklü, 30 - 100 cm boyunda, iki yıllık
otsu bir bitkidir. Çiçekleri şemsiye halindedir. Tohumları ufak ve
esmerdir. Meyvelerinin içeriğinde uçucu bir yağ ile apiin adlı bir
glikozit vardır. Kökünde, biraz uçucu yağ, müsilaj ve apiin vardır.
Yaprakları, kökü ve meyvesi kulanılır.

Faydası : İdrar söktürür. İştah açar.
İltihaplı yaraların iyileşmesini sağlar. Aybaşı sancılarını keser.
Sürmenajda faydalıdır. Yüksek tansiyonu düşürür. Kalbin yorulmasını
önler. Kansızlığı giderir. Kansere karşı korur. Karaciğer şişliğini
giderir. Safra akışını kolaylaştırır. Vücuttaki zehirli maddelerin
atılmasını kolaylaştırır. Vücutta biriken suyu boşaltır. Böbrek
taşlarının düşürülmesine yardımcı olur. Romatizmada faydalıdır. Mide ve
bağırsaklarda gaz birikmesini önler. Bağırsak solucanlarının
düşürülmesine yardımcı olur. Aybaşı kanamalarının düzenli olmasını
sağlar. Anne sütünü azaltır ve böylelikle memelerin şişmesini önler.
Cinsel istekleri artırır. Görme gücünü artırır. Böbrek iltihabı olanlar
maydanoz yememelidir.

Mazı (thuja) : Servigiller familyasından; pul yapraklı daima
yeşil, ağaç veya ağaçcık halinde bulunan bir bitki cinsidir. Ev
ilaçlarında yaprakları ve kozalağı kullanılır.

Faydası : Yaprakları siğilleri yok etmekte
kullanılır. Kozalağından bağırsak solucanı düşürücü ilaç yapılır. Gebe
kalmayı önlemek için kullanılır. Bazı zehirlenmelerde, panzehir olarak
kullanılır. Basur memelerinde faydalıdır.

Melekotu (angelica) : Maydanozgiller familyasından; dere
kenarlarında, çayırlarda ve ormanlardaki ağaçsız alanlarda yetişen,
boyu 3 m kadar, hoş kokulu, otsu bir bitkidir. İstanbul, Marmara
Bölgesi, Doğu Karadeniz ve Beyşehir dolaylarında yetişir. Boyu 1- 1,5 m
kadardır. 2 veya çok yıllık bir bitkidir. Gövdesi silindiriktir. Boyuna
çizgiler vardır. İçi boştur. Mavimtırak yeşil veya kırmızı renktedir.
Çiçekleri beyazdır. Kökü ve rizomlarında uçucu bir yağ ve tanen ihtiva
eder. Yaz ve sonbahar aylarında toplanıp kurutulur.

Faydası : Mide ve bağırsak hastalıklarına iyi
gelir. Sinirleri kuvvetlendirir. Spazmları giderir. Astım nöbetlerini
giderir. Kuvvet ve iştah verir. Nekahat devresinin kısa sürmesini
sağlar. Yapraklarından çıkan suya, bir parça pamuk bastırılıp, diş
çürüğüne konursa, ağrıyı keser. Kandolaşımını düzenler. Terletir.
Kurutulmuş melekotu, dövülüp başa sürülecek olursa, bitleri öldürür.

Melisa (oğulotu) : Ballıbabagiller familyasından; çok dallı,
beyaz çiçekli otsu bir bitkidir. En önemli türü tıbbi melissadır.
İstanbul, Bursa, Ege ve Akdeniz bölgesinde yetişir. Boyu 30 - 80 cm
kadardır. Limon kokuludur. Çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları ince ve
yumuşak tüylüdür. Çiçekleri beyazdır. Yapraklarında tanen, reçine ve
uçucu bir yağ vardır.

Faydası : Mide ve bağırsak ağrılarını keser.
Kalbi kuvvetlendirir. Hazımsızlık, baş ağrısı ve migrende faydalıdır.
Melankoli, sara, başdönmesi, kulak çınlaması ve sinir krizlerinde
şikayetleri ortadan kaldırır. Bayılmalarda kullanılır. Mide ve bağırsak
gazlarını söker. Aybaşı ağrılarını keser ve aybaşı kanamalarını
düzenler. Huzursuzluk ve sıkıntıları giderir. Hafıza zayıflığında
faydalıdır.

Menekşe (benefşe) : Menekşegiller familyasından; çiçekleri tek
renkli, bir veya çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları yürek
biçiminde ve hemen hemen sapsızdır. Genellikle az veya çok koyu renkli
olur. Beyaz renklileri de vardır. İlkbahar aylarında çiçek açar.

Faydası : Terletir. Vücuda rahatlık verir.
Kanı temizler. Vücutta biriken zehirlerin atılmasını sağlar. Nikris ve
romatizmada faydalıdır. Kabızlığı giderir. Sıracada faydalıdır. Cilt
hastalıklarında da kullanılır. Lapası yaraların iyileşmesini sağlar.
Menekşe yağı, egzama ve uyuzu tedavi eder. Boğmaca ve boğaz ağrılarında
faydalıdır. Sulu temriyeleri de tedavi eder.

Mersin (asmar) : Mersingiller familyasından; daima yeşil çalı
veya 2-5 metre boyunda bir ağaçcık olan bir bitkidir. Yaprakları deri
gibi serttir. Çiçekleri beyazdır. Kokusu güzeldir. 100 kadar türü
vardır. Yabani mersin Akdeniz çevresinde yetişir. Meyvesine de mersin
denir. Küçüktür. Tatlı bahratlı ve kokuludur. Yenir. Yapraklarında ve
çiçek dallarında reçine, tanen, sinaol, terpen, mirtol, pinen gibi
maddeler vardır. Meyvelerinde ise uçucu yağ, şeker, sitrik asit bulunur.

Faydası : Bronşitte faydalıdır. Mesane
iltihaplarını da giderir. Nezlede faydalıdır. Akciğer iltihaplarında
kullanılır. Bel soğukluğunda faydalıdır. İshali keser. Mide ağrılarını
giderir. Egzamada faydalıdır. Saçları boyamakta kullanılır.

Meryemotu (mübarekotu) : Gülgiller familyasından; Doğu, Güney ve Karadeniz bölgeleri ile İstanbul çevresinde yetişen bir bitki türüdür.

Faydası : Yaprakları ve kökü kuvvet verici olarak kullanılır. İshali keser.

Meryempelsengi (çalapa) : Guttiferae familyasından Antil adalarında yetişen bir ağaçtır. Kabuklarından reçine elde edilir.

Faydası : Müshildir. Kabızlığı giderir. İdrar
söktürür. Safra akışını düzenler. Sıtma, frengi, kulunç, sarılık,
mafsal ağrıları ve baş ağrılarında kullanılır. Bağırsaklarında hastalık
olanlar kullanmamalıdır.

Mercimek (merdümek) : Baklagiller familyasından; beyaz çiçekli,
bir yıllık bir tarım bitkisi ve bunun besin olarak kullanılan yuvarlak,
yassı tohumudur. Mart - Nisan aylarında ekilir. İlk çağlardan beri
Akdeniz bölgesinde yetiştirilmektedir. İçeriğinde B vitaminleri ve
fosfor vardır.

Faydası : Beden ve zihin gücünü artırır.
Sinirleri kuvvetlendirir. Bağırsaklara yumuşaklık verir. Sinir
zafiyetlerinde faydalıdır. Kan yapar. Anne sütünü artırır. Baharatlı
çorba şeklinde yenmesi tavsiye edilir.

Meşe (bişe) : Kayıngiller familyasından; kışın yaprak döken veya
her zaman yapraklı olan, uzun ömürlü bir orman ağacı cinsidir. Odunu
sık dokulu; ağır, sert ve damarlıdır. Erişkin meşenin odunu, kızıla
çalan koyu sarı renktedir. Doğal olarak 30'dan fazla türü vardır.
Yurdumuzda birçok çeşidi vardır.

Faydası : İshal ve dizanteriyi keser.
Bağırsak bozukluklarını giderir. Boğaz ve bademcik iltihaplarını tedavi
eder. Kanamaları durdurur. Basur memelerinden doğan şikayetleri giderir.

Meyankökü (piyan) : Baklagillerden kalın rizomlu bir ağaçcıktır.
Yaprakları tüysü, yaprakçıkları pek çoktur. Çiçekleri beyaz, morumsu
veya mavimsidir. Başak biçimindedirler. Yurdumuzda Batı ve Güney Doğu
Anadolu'da yetişir. Boyu 50 cm ile 2 m arasındadır. Çok yıllık otsu bir
bitkidir. Çiçekleri mavi mor renklidir. Meyankökü adı verilen kökleri
tatlıdır. İçeriğinde glikoz, sakkaroz, nişasta, tanen, asparagin, yağ,
zamk, reçine ve glisirizin vardır. Meyan balı da kökünden elde edilir.
Üç yıllık kökler kullanılır.

Faydası : Grip, nezle, anjin ve nefes
darlığında faydalıdır. Öksürük ve balgam söktürür. Vücuda rahatlık
verir. İdrar söktürür. Yüksek tansiyonu düşürür. Mide - 12 parmak
bağırsağı ülseri ve gastriti tedavi eder. İştah açar, hazmı
kolaylaştırır. İncebağırsak iltihaplarını giderir. Vücuda serinlik
verir. Kabızlığı giderir. Fazlası tiryakilik yapar ve zararlı olur.

[BLah]

Mısır (zea mays) : Buğdaygiller
familyasından; 180 - 200 cm boyunda, dik ve yüksek gövdeli, geniş şerit
yapraklı, bir yıllık bir bitkidir. Kökü kalın ve saçaklıdır. Yaprakları
şerit gibi, uzun, paralel damarlı, sert ve sivri uçlu, sapsız,
kenarları, dalgalıdır. İki çeşit çiçeği vardır. Erkek çiçekler gövdenin
ucunda salkım başak şeklinde, dişi çiçekler ise yaprakların koltuğunda
koçan halindedir. Dişi çiçeklerin stilusları uzundur ve kınlarının
tepesinden dışarı doğru sarkarlar. Bunlar mısırpüskülü denilen kısmı
meydana getirirler. Meyvesi, koçanı üzerinde sıkışık şekilde dizilidir.
Rengi açık veya koyu sarı; esmer veya kırmızımtırak renklidir.
Mısırpüskülünün içeriğinde glikoz, maltoz gibi şekerler, sabityağ,
steroller, reçine ve çok miktarda potasyum tuzları vardır. İdrar
söktürücü, idraryollarını temizleyici ve hararet verici olarak
kullanılır.
Mısırözü yağı, mısır tanelerinden çıkarılır. İçeriğinde yağ asitleri, A
vitamini, az miktarda steroller ve bol miktarda nişasta vardır.
Mısırözü yağı damarsertliğini önler.

Faydası : Daha ziyade mısırpüskülü ve
mısırözü yağı kullanılır. Mısır iyi bir besindir. Ancak hazmı biraz
güçtür. Guatr olanların yememesi tavsiye edilir.

Mineçiçeği (kanotu) : Mineçiçeğigiller familyasından; gövdesi
dört köşeli, sapsız yaprakları tüylerle örtülü, otsu bitki veya
ağaçcıktır. Çiçekleri başak durumundadır. Renkleri eflatun veya bazen
de alacalıdır. Yurdumuzda yetişen verbana officinalis denilen türü
30-80 cm boyunda, bir veya birçok yıllık otsu bir bitkidir. Otsu kısmı
ve kökü glikozit, tanen ve acı bir madde ihtiva eder.

Faydası : Sinirleri yatıştırır. Yorgunluğu ve
uykusuzluğu giderir. İştah açar. İdrar söktürür. Terletir. Baş, bel ve
mafsal ağrılarını dindirir. Göğüs ve kulak ağrılarını keser. Romatizma,
lumbago, siyatik ve nikriste faydalıdır.

Miskçiçeği (eşekkulağı) : İkiçenekliler sınıfının, Dipsacaceae familyasından güzel kokulu bir bitkidir.

Faydası : Sinirleri yatıştırır. Vücuda rahatlık verir.

Miskotu (amberçiçeği) : İkiçenekliler sınıfından; 50-100 cm
boyunda, sarımtırak renkli, güzel kokulu bir bitkidir. Yapraklarında
şekerler, uçucu yağ, A ve B vitaminleri vardır. Çiçekli dalları
kullanılır.

Faydası : Vücuda kuvvet verir. Sinirleri uyarır. Aybaşı tutukluğunu giderir. İştah açar. Safra ifrazatını artırır.

Misvak (salvadore persica) : İkiçenekliler sınıfının, salva
doraceae familyasından, Doğu Afrika'dan Hindistan'a kadar uzanan
bölgelerde yetişen küçük bir step ağacıdır. Odunu çok liflidir.
Dallarının ucundaki kısım diş fırçası yerine kullanılır. Meyvesi de
yenebilir.

Faydası : Dişleri temizler. Diş etlerini kuvvetlendirir. Ağız kokusunu giderir.

Muşmula (beşbıyık) : Gülgiller familyasından; kış aylarında
yaprak döken, eğri büğrü övdeli, dallı budaklı küçük bir ağaçtır.
Çiçekleri beyaz veya pembe renklidir. Meyvesi, buruk ve hoşa gitmeyen
bir tattadır. Etlidir. 5 bölmesi vardır. İyice olgunlaştıktan sonra
yenir.

Faydası : Böbrek kum ve taşlarının
dökülmesine yardım eder. Bağırsakların iyi çalışmasını sağlar.
İncebağırsak iltihabı, ishal ve dizanteriyi giderir. Kan dolaşımını
düzenler. Sinirleri güçlendirir. Mide hastalıklarında faydalıdır.
Lumbago ve nikriste kullanılır. Ana karnındaki ceninin düşmesini önler.

Muz (musa) : Muzgiller familyasından; sıcak bölgelerde
yetişen, çok yıllık ve çok büyük bir otsu bitki cinsidir. Yurdumuzda
Antalya ve Anamur çevresinde yetiştirilir. Muz ağacının gövdesi; toprak
altında kök-sap veya soğan halinde bulunur. Yaprakları bu kök-saptan
çıkar. Tabandaki çiçekleri meyve verir. Meyvelerin tamamı sarkık bir
sapın üzerinde toplu halde bulunur. Nişasta ve şeker bakımından
zengindir. Lezzetlidir. Fırında veya güneşte kurutulduğu zaman çok
besleyici bir un verir.

Faydası : Vücudun ihtiyacı olan bütün
maddeleri karşılar. Kemiklerin gelişmesini sağlar. Nekahat devresini
kısaltır. Sinir zafiyeti ve yorgunluğu giderir. Böbrek ve mafsal
iltihabında, bağırsak hastalıklarında faydalıdır. Müzmin kabızlık
çekenler fazla yememelidir.

Mürsafi (mürrisafi) : Burseraceae familyasından; çeşitli balsam
ağaçlarından elde edilen reçine sakızıdır. Güzel kokusu vardır.
İlkçağlardan beri kullanılır. Kokusu kuvvetli, tadı acıdır.

Faydası : Spazmları giderir. Uyarıcıdır. Aybaşı tutukluğunu giderir.

Mürver (patlangıç) : Hanımeligiller familyasından; türlerinin
çoğu Kış aylarında çiçekleri döken çalı veya ağaçcık halinde odunsu,
ender olarak da otsu karakterde olan bir bitki cinsidir. Sürgünlerinin
geniş bir özü vardır. Tomurcukları bol sayıda pullarla örtülmüştür.
Çiçekleri beyazdır. Meyveleri kabuksuz tane şeklindedir. 20 kadar türü
vardır. Yurdumuzda doğal olarak bulunur. Yaprakları uçucu yağ, şekerler
ve bazı organik asitler taşır. Meyvelerinde acı madde, tanen, şekerler,
valerian asidi ve bol miktarda renk maddesi bulunur. Yapraklar ve
meyveler müshil olarak kullanılır. Köklerinde müshil tesiri vardır.
Çiçekleri terletici ve hafif yatıştırıcıdır. Kullanılan kısımları; yaz
aylarında toplanıp, kurutulur.

Faydası : Kabızlığı giderir. Ateşi düşürür.
Vücuda rahatlık verir. İdrarı çoğaltır. Anne sütünü artırır. Nezlede
faydalıdır. Güneş yanıklarında da faydalıdır.

[BLah]

N


Nane (mentha) : Ballıbabagiller
familyasından; nemli yerlerde yetişen, genellikle tüylü ve çok kokulu
otsu bir bitki cinsidir. Başak biçiminde beyaz, pembe veya morumsu
çiçekleri vardır. Güzel kokuludur.

Faydası : Hazmı kolaylaştırır. Gaz
söktürür. Karaciğer yetersizliğini giderir. Safra akışını düzenler.
Mide ağrılarını keser. Bağırsak spazmını giderir. Nefes almayı
kolaylaştırır. Astım, grip, bronşit ve öksürükte faydalıdır. Sinirleri
kuvvetlendirir. Sükunet verir. Heyecanları ve korkuyu yatıştırır.
Kusmaları önler. Migren, uykusuzluk ve baş dönmelerinde faydalıdır. El
ayak titremesi, dil tutukluğu, felç ve uykusuzlukta kullanılır. Kalbi
kuvvetlendirir. Sinirsel kalp çarpıntılarını keser. Erkeklerde ruhsal
kaynaklı iktidarsızlığı giderir. Anne sütünü artırır. Aybaşı
kanamalarının muntazam ve ağrısız olmasını sağlar. Sütle şişen
memelerin şişini indirir. Soğuk algınlığında faydalıdır. Bağırsak
solucanlarının düşürülmesinde yardımcı olur. İdrar söktürür. Mide
ülseri ve gastrit olanlar fazla kullanmamalıdır. Şekercilik,
likörcülük, lavantacılık ve eczacılıkta kullanılır.

Nar (rümman) : Nargiller
familyasından; Akdeniz bölgesinden Japonya'ya kadar kültür ve yabani
olarak da yetişen canlı kırmızı çiçekli, dört köşe dallı, hafifçe
dikenli bir ağaçcıktır. Yaprak kenarı ve sapı kırmızımtıraktır.
Çiçekleri parlak kırmızıdır. Meyvesi (Nar); portakal büyüklüğünde,
esmer kırmızı renkli, çok tohumludur. Yenen kısmı, tohumlarının etli ve
bol usareli kısmıdır. Ağacın gövde, kök ve dal kabukları; nişasta,
mannit, reçineli maddeler, asitler, tanen, punicin ve olkoloidler
taşır. Nar kabuğundan yapılan ilaçlar tenya düşürmek için kullanılır.

Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. İshali
keser. Burun poliplerine faydalıdır. Şerit düşürür. Kalbi
kuvvetlendirir. Zayıflara faydalıdır. Mide ve bağırsak hastalığı
olanlar, küçük çocuklar ve hamileler fazla kullanmamalıdır.

Nergis (narcissus) : Nergisgiller
familyasından; soğanı zehirli bir bitkidir. Baharda çiçekleri ilk açan
bitkilerdendir. Çiçeği, çıplak bir sapın ucunda biraz eğik durur.
Birçok türü vardır.

Faydası : Kusturucu olarak kullanılır. Sarada da faydalıdır. Fazla miktarda kullanılmamalıdır.

Nevruzotu (linaria) :
Sıracagiller familyasından; düzensiz çiçekli otsu bir bitkidir.
Çiçekleri aslanağzına benzer. En güzel türü mor çiçekli nevruzotudur.

Faydası : Balgam söktürür. Kanı temizler.

Nilüfer (suzambağı) : Nilüfergiller familyasından nymphaea ve nuphar cinsinden su bitkilerine verilen genel addır.

Faydası : Kalbi kuvvetlendirir. Ağrıları dindirir. Sinirleri yatıştırır.

Nişasta (starch) : Buğday, arpa,
yulaf, pirinç, mısır gibi tahılların tanelerinden ve patatesten özel
yöntemlerle elde edilen unumsu bir maddedir. Sıcak suda nişasta peltesi
denilen jelatinimsi bir kütle haline gelir.

Faydası : Güzellik maskelerinde,
eczacılıkta ve çamaşırları kolalamakta kullanılır. Aynı zamanda iyi bir
besindir. Tentürdiyot zehirlenmesinde çok faydalıdır. Lapası deri ve
göğüs hastalıklarında kullanılır. İltihapları giderir. Cilt
hastalıklarında kaşıntıları keser. Banyo suyuna karıştırılıp
yıkanılırsa cildi yumuşatır.

Nohut (cicer arietinum) :
Baklagiller familyasından 50 cm kadar boyunda, vatanı Akdeniz kıyıları
olan, sarımtırak çiçekli, bir yıllık bir tarım bitkisidir. Sebze ve
tane olarak yenir. Leblebi yapılır.

Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Anne sütünü arttırır

[BLah]

O- Ö


Okaliptus (sıtma ağacı) :
Mersingiller familyasından; Anavatanı Avusturalya olan, her zaman yeşil
bir ağaç cinsidir. Bazılarının boyu 150 m'ye ulaşır. Ender olarak
ağaçcık şeklinde bulunur. Çiçekleri beyaz-sarı veya kırmızı renktedir.
Meyvesi tepeden 4-5 yarıkla açılan kapsüldür. Odunu sert ve
reçinelidir. Yapraklarında uçucu yağ, reçineler, acı madde ve tanen
vardır. Uçucu yağı çok miktarda sineol taşır. Yurdumuzda Güneydoğu
Anadolu'da yetiştirilir. 160'dan fazla türü vardır.

Faydası : Öksürüğü keser. Solunum yolları
hastalıklarında faydalıdır. Boğaz ve burun iltihaplarını giderir. Göğsü
yumuşatır. Nezlede faydalıdır. Ateşi düşürür. Vücudu kuvvetlendirir.
Bronşite ve diğer solunum yolları hastalıklarında faydalıdır. İdrar
yollarını temizler. Astım ve Veremde faydalıdır. Sıtmanın önünü alır.
Basur memelerinden kaynaklanan şikayetleri giderir.

Oltuotu (pembe pireotu) :
Bileşikgiller familyasından; Doğu Anadolu'da yetişen, 60 cm kadar
boyunda, çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi dik ve seyrek tüylüdür.
Çiçekleri dil biçiminde olup, gül rengindedir. İçeriğinde 'piretrin'
vardır. Kuvvetli bir böcek öldürücüdür.

Faydası : Bit, pire, tahtakurusu gibi böceklerin öldürülmesinde kullanılır.

Ödağacı (agalloch) : İkiçenekliler
sınıfının, thymelaeaceae familyasından; Doğu Asya ve Malaya adalarında
yetişen bir ağaçtır. Yaz, kış yapraklarını dökmez. Meyveler, armut
biçimindedir. Ağacın odunu ve kabuğu yarılınca, hoş bir koku verir.

Faydası : Çoğunlukla tütsü yapmakta kullanılır.

Öküzgözü (dağkestanesi) :
Bileşikgiller familyasından; çayır ve ormanlarda yetişen, papatyayı
andıran, çok yıllık bir bitkidir. Kömeçleri turuncu-sarıdır. Çiçekleri
kullanılır.

Faydası : Kusturucudur. Sinir sistemini
çok şiddetli bir şekilde uyarır. Haricen kullanıldığı takdirde
romatizma ağrılarını dindirir, yaraları iyileştirir. Fazla miktarda
kullanılmamalıdır.

Ökseotu (gökçe) :
Ökseotugiller familyasından; genç sürgünleri yeşil, ufak çalı halinde
bir bitkidir. Adi ökseotu ve Zeytin ökseotu yurdumuzda doğal olarak
yetişir. Yapraklarında tanen, urson, inosit, saponin ve viscine adı
verilen gayet yapışkan, elastiki, yumuşak bir reçine vardır.

Faydası : Yüksek tansiyonu düşürür. Nabzı
yükseltir. Kalbin atışlarını artırır. Damar kireçlenmesinde faydalıdır.
Sara ve Akciğer kanamalarında kullanılır. Spazmları giderir. Hazmı
kolaylaştırır. Fazla kullanıldığı takdirde zararlıdır. Bilinci
uyuşturur. Adaleleri zayıflatır ve ishal yapar.

Öksürükotu (tussilago farfara) :
Bileşikgiller familyasından; yurdumuzda gevşek topraklı ve nemli
sırtlarda yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları
dairemsi-köşeli, etlice ve alt yüzü sık tüylü, beyaz görünüştedir.
Yapraklarında müsilaj, acı bir glikozit, tanen, inülin, şekerler ve
fitosterol vardır. Çiçeklerinde de aynı maddeler ve bunlara ilave
olarak da uçucu bir yağ vardır. Ev ilaçlarında yaprakları ve çiçekleri
kullanılır.

Faydası : Öksürüğü keser. Balgam söker. Diğer solunum yolu hastalıklarında da yumuşatıcı olarak faydası görülür

[BLah]

Pamuk (gossypium)
: Ebegümecigiller familyasından, lif ve yağ elde etmek maksadıyla
ekilen otsu veya odunsu bir bitkidir. Gövdesi dik, dallanmış ve çok
tüylüdür. Yaprakları uzun saplıdır. Meyvesi 3-5 gözlü bir kapsüldür.
Her gözün içinde siyahımsı renkli, oval ve üzeri, uzun, sık ve beyaz
tüylerle örtülü 5-10 tane tohum vardır. Birçok türü vardır. Yurdumuzda
koza veya yerli türü yetiştirilir.
Yerli
pamuk 75-80 santimetre boyunda, yan dalları, kısa, gövde ve yaprak
sapları siyah benekli bir türdür. Haziran-Temmuz aylarında sarı
çiçekler açar. Çiçekleri çabuk solar ve ceviz iriliğinde koza yapar.
Kozalar olgunlaştıktan sonra hasat yapılır. Tohumlarının çevresinde
meydana gelen ince, yumuşak teller işlenerek hidrofil pamuk yapılır.
Çiğit denilen pamuk tohumlarından pamukyağı elde edilir. Hekimlikte kök
kabukları ve yaprakları kullanılır.

Faydası : Kabızlığı giderir. Ateşi düşürür. Aybaşı yokluğunu giderir. Adet kanı söktürür.

Pancar (beta vulgaris)
: Ispanakgiller familyasından; ince köklü, bir veya iki yıllık otsu bir
bitkidir. Yem pancarı, sebzelik pancar ve şeker pancarı gibi çeşitleri
vardır.
Kırmızı
pancarın kökleri toparlak bir yumru şeklindedir. Sebze olarak
kullanılır. Şeker pancarının kökleri toparlak bir yumru şeklindedir.
İçeriğinde sakaroz vardır.

Faydası :
Kırmızı pancar, Karaciğer'in muntazam çalışmasını sağlar. İdrar
söktürür. Kansızlığı giderir. Şeker hastalığı ve vereme karşı korur.
Mide ve bağırsakları kuvvetlendirir. Sinirleri yatıştırır. Vücudu
kuvvetlendirir.

Papatya (matricaria chamomilla)
: Bileşikgiller familyasıından; Nisan-Eylül aylarında çiçek açan, 25 cm
kadar boyunda, bir yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları ince parçalı
olup, sapsızdır. Çiçeğinin orta kısmı sarıdır. Kenarlarında 12-20 tane
dil biçiminde beyaz renkli çiçek vardır. Çiçeklerin içeriğinde acı
madde, tanen ve glikozitler vardır. Meyvesi sarımtırak esmer renkli bir
uçucu yağ taşır. Yaz aylarında toplanıp, kurutulur.

Faydası : Ateşi
düşürür. Ağrıları keser. Spazm çözer. Terletir. Sinirleri yatıştırır.
Bağırsak gazlarını giderir. Vücuda rahatlık verir. Boğaz bademcik ve
diş etlerinin iltihaplarını giderir. Bel ve baş ağrılarını geçirir.
Saçları sarartmak için de kullanılır.
Papatyayağı spazm giderir. Ağrıları dindirir. Mikropları öldürür. Sinirleri yatıştırır.

Patates (solanum tuberosum)
: Patlıcangiller familyasından; yer altındaki yer altındaki yumruları
yenen otsu bir bitkidir. Yeşil kısımlarında, renksiz filizlerinde ve
yeşilimsi yumrularında Solanin denilen bir madde vardır. İçeriğinde bol
miktarda nişasta, B ve C vitaminleri bulunur.

Faydası :
Şeker hastalarına faydalıdır. Susuzluğu giderir. Mide ve Onikiparmak
ülserinde yararlıdır. Karaciğer şişliğini giderir. Safra akışını
kolaylaştırır. Bağırsak solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur.
Damar sertliğine faydalıdır. Sert bir şey yutulduğunda yabancı maddenin
zarar vermeden çıkmasını sağlar. El ve ayak çatlaklarında faydalıdır.
Skorbüt hastalığını önler. Kandaki şeker seviyesini düşürür. Kanı
temizler. Kansere karşı korur.

Patlıcan (badincan)
: Patlıcangiller familyasından; kalın saplı, uzunca yapraklı, iri mor
meyveli, bir yıllık otsu bir bitkidir. Birçok çeşidi vardır. İçeriğinde
A vitamini, fosfor ve bazı esanslar vardır.

Faydası :
Kansızlığı giderir. Karaciğer ve Pankreasın muntazam çalışmasını
sağlar. İdrar söktürür. Kilo vermeye yardımcı olur. Böbrek yanması ve
ağrısını keser. Sinirleri yatıştırır. Kalp çarpıntısını giderir. Cilt
hastalıkları, şeker, mide bağırsak ve karaciğer hastalıkları aşırı
derecede olanlar patlıcan yememelidir.

Pazı (yabani ıspanak)
: Ispanakgiller familyasından; kırlarda kendiliğinden yetişen veya
bahçelerde yetiştirilen otsu bir bitkidir. Yaprakları iri ve çok,
kökleri dallı ve az etlidir. Yapraklarında bol miktarda A ve C vitamini
vardır.

Faydası :
İdrar söktürür. İdrayollarında hissedilen yanmayı giderir. Haşlanmış
yaprakların suyu kabızlığı giderir. Yaprakları yanık, apse, şişlikler
ve basur memelerinden doğan şikayetleri giderir.

Pelin (pelinotu)
: Bileşikgiller familyasından; boş arazilerde kendiliğinden yetişen,
çok acı ve keskin kokulu otsu bir bitkidir. Saksılarda da yetiştirilir.
Birçok türü vardır.

Faydası :
Bağırsak solucanlarını düşürür. Adet söktürür. İştah açar. Mideyi
kuvvetlendirir. Ateşi düşürür. Fazla miktarda alındığı takdirde
zehirler.

Peygamberçiçeği (mavi kantoron)
: Bileşikgiller familyasından; özellikle ılık bölgelerdeki tahıl
tarlalarında yetişen bir bitkidir. Çiçekleri mavi veya menekşe
rengindedir.

Faydası : İştah
açar. İdrar söktürür. Nikris hastalığında faydalıdır. Böbreklerdeki
kumun dökülmesine yardımcı olur. Bazı göz hastalıklarında kullanılır.
Ağrıları keser. Vücutta biriken zehirli maddelerin atılmasını sağlar.
Fazla miktarda kullanıldığı zaman kalbe zarar verir.

Pırasa (allium porrum)
: Zambakgiller familyasından; sebzelik bir bitkidir. Soğanı uzun ve
göbeklidir. Yazın ürün almak için ilk baharda veya güz aylarında; kış
mevsiminde ürün almak için ise yaz aylarında ekilir. Yurdumuzda kamış
pırasası ve kara pırasa denilen çeşidi çok yetiştirilir.

Faydası : İdrar
söktürür. Şurubu göğsü yumuşatır, öksürüğü keser. İştahsızlığı giderir.
Mide rahatsızlıklarına iyi gelir. Romatizma, mafsal ağrıları, damar
sertliği, böbrek hastalıkları, üremi ve idrar tutukluğunda faydalıdır.
Böbreklerdeki kum ve taşların düşürülmesine yardımcı olur. Suyu yüzdeki
sivilce ve lekelere faydalıdır. Sinirleri kuvvetlendirir. Kabızlığı
giderir. Basur memeleri için faydalıdır. Arı sokmasında da kullanılır.

Pirinç (oryza sativa) :
Buğdaygiller familyasından; sıcak bölgelerde yetiştirilen bir bitkidir.
Her başakçığında bir çiçek vardır. Tanesi burada meydana gelir.
İçeriğinde bol miktarda nişasta ve vitaminler vardır. Pirinç kabuğundan
tabii phytine elde edilir. Bu madde, gelişmeye yardımcı olur. Zihin
açıklığı sağlar.

Faydası : Vücuda
gerekli olan kaloriyi sağlar. Yüksek tansiyonu ve fazla üre miktarını
düşürür. İshali keser. Kaynatılması ile elde edilen su ishal kesici
olarak kullanılır. Unu, yaraları kurutmak maksadıyla kullanılır.

Portakal (citrus aurantium var)
: Turunçgiller familyasından bir ağaçtır. Boyu 2-10 m arasında değişir.
Yaprakları sert dayanıklı ve düz kenarlıdır. Meyvesi C vitamini
bakımından zengindir. Kabuğunun altında sarımtırak, bazılarında ise
kırmızı renkte sulu ve dilimli bir öz bulunur. Kabuklarından portakal
esansı elde edilir. Eczacılıkta ve gıda sanayiinde kullanılır.
Çiçeklerinden de portakal çiçeği esansı yapılır.

Faydası : Çiçeklerinin
kaynatılmasıyla elde edilen su, spazm giderir. Kabuklarından yapılan
şurup ise, mide hastalıklarında kullanılır. Damar sertleşmesini ve
felci önler. Soğuk algınlığı, grip ve nezlede faydalıdır. Yorgunluğu ve
sinir bozukluğunu giderir. Cildin güzel olmasını sağlar. Kansızlığı
giderir. Hazmı kolaylaştırır. Karaciğeri çalıştırır ve safra ifrazatını
artırır. Ateşi düşürür. Nekahat devresini kısaltır. Vücuda enerji
verir. Şeker hastalarına faydalıdır. Susuzluğu giderir. Zayıflatıcıdır.
Mide hastalıklarından şikayet edenler portakal yememelidir

[BLah]

R


Ratanya (krameria triandra) : Baklagiller familyasından; Amerika'da yetişen ve birçok türü olan bir bitkidir. Kökü toz haline getirilip, kullanılır. Çiçekleri kırmızı; yaprakları uzun, ince ve uçları dilimlidir.

Faydası : Şurubu; ishali keser. Bağırsak iltihaplarını giderir. Basur memelerine karşı pomad ve fitil olarak kullanılır.

Ravend (ışgın) : Karabuğdaygiller
familyasından; büyük yapraklı, çok yıllık bir bitki cinsidir. Sebze
veya süs bitkisi olarak da yetiştirilen türleri vardır. Doğu Anadolu
bölgesindeki yüksek yerlerde ışgın denilen türü yetişir. Boyu 150 cm
kadardır. Mayıs - Haziran aylarında çiçek açar. Yaprakları dairemsi,
kenarları ince dişli, yüzeyi pürüzlü ve serttir. Kökleri ilaç yapımında
kullanılır. Taze sürgünleri ve genç yapraklarından da sebze olarak
faydalanılır. İçeriğinde Tanen vardır. Kokusu kendine hastır. Tadı
acıdır.

Faydası : İştah
açar, vücudu kuvvetlendirir. İshali keser. Mide ve bağırsak gazlarını
giderir. İdrarın rengini sarıya boyar. Çok miktarda kullanılırsa ishal
yapar.

Raziyane (rezene) :
Maydanozgiller familyasından; Ege ve Akdeniz bölgesinde yetiştirilen 2
veya çok yıllık otsu bir bitkidir. Boyu 1-1,5 metre kadardır.
Yaprakları saplı, almaşık dizilişli ve tüysüzdür. Gövdesi dik, silindir
şekilli ve tüysüzdür. Sarı renkli çiçekleri şemsiye görünümündedir.
Meyveleri silindirik, 11 milimetre kadar boyunda ve 4 milimetre kadar
kalınlıktadır. Renkleri yeşilimsi esmerdir. Meyveleri, müsilaj, şeker,
nişasta, tanen sabit ve uçucu yağ taşır. İlaçlarda tohumları ve kökü
kullanılır.

Faydası : Mide
ve bağırsak gazlarını giderir. Sinirleri ve ağrıları yatıştırır. İştahi
açar. İdrar söktürür. Anne sütünü artırır. Boğmaca, dalak hastalıkları
ve idrar zorluğunda faydalıdır. Kansızlığı giderir. Kan çıbanı ve göz
zafiyetinde de kullanılır. Kalp hastalıkları, romatizma ve üremide
faydalıdır. Bronşları boşaltır.

Roka (eruca sative) : Turpgiller
familyasından; sapı tüylü, 40 cm kadar boyunda bir bitkidir. Çiçekleri
sapın ucundadır. Rengi beyaza çalar, üzeri mor damarlıdır. Çok
kokuludur. Yaprakları almaşık dizilişlidir.

Faydası : İdrar
söktürür. Karında biriken suyu boşaltır. Kanın temizlenmesine yardımcı
olur. Sıtma ateşini düşürür. Mafsal iltihaplarını giderir. Karaciğer ve
dalak hastalıklarında faydalıdır. Safrayı boşaltır. Sarılığı keser.
Karaciğer ağrısını giderir. İştah açar, hazmı kolaylaştırır. Cinsel
gücü arttırır.

[BLah]

S - Ş

Safran (zaferan)
: Süsengiller familyasından; yurdumuzda da yetiştirilen, 10-15 cm
boyunda, çok yıllık otsu bir bitkidir. Etli, yuvarlak, kaidesi yassı, 4
cm kadar çapında, üstü esmer renkli ve zarımsı pullarla kaplı, alt
tarafında da kök parçaları bulunan bir soğanı vardır. Yaprakları uzun
ve koyu yeşildir. Çiçekleri mor renklidir. Sonbahar mevsiminde
yapraklardan önce açar. Meyvesi kapsül şeklindedir ve sonbahar
aylarında meydana gelir. İçeriğinde; şekerler, organik asitler, krosin
ve uçucu yağ vardır. Tepeciklerinden elde edilen toz; renk, tat ve koku
verici olarak kullanılır.

Faydası : Vücuda
kuvvet verir. Sinirleri uyarır. Aybaşı gecikmelerinde faydalıdır. Rahim
hareketlerini arttırır. İştah açar. Sinir zayıflığını giderir. Öksürük,
bronşit ve astımda faydalıdır. Fazla miktarda kullanılmamalıdır.
Hamilelerin de kesinlikle kullanmaması gerekir.

Sakızağacı (mastaki) :
Antepfıstığıgiller familyasından; Akdeniz kıyılarında yetişen, 4 m
kadar boyunda, sık dallı, çalı görünümünde, kış aylarında yaprak
dökmeyen bir ağaçtır. Çiçekleri küçük ve kırmızı renklidir. Meyvesi
ufak, yuvarlak ve sivri uçludur. Başlangıçta kırmızı renkli iken
sonradan siyaha dönüşür. Dal ve gövdesinden sakız elde edilir.

Faydası : Midenin düzenli çalışmasını sağlar. Tükürük salgılanmasını artırır. Çene kaslarını güçlendirir. Diş etlerini temizler.

Salep (sahlep) :
Salepgiller familyasından; tel köklü otsu bir bitkidir. Kökünde 2 tane
yumru vardır. Gövdesi, dik ve silindirimsidir. Çiçekleri salkım veya
başak şeklindedir. Kullanılan yeri köklerindeki yumrularıdır.
Yurdumuzda bir çok çeşidi vadır. Salep yumruları müsilaj, glikoz ve
uçucu bir yağ taşır.

Faydası
: Göğsü yumuşatır. Öksürük ve bronşitte faydalıdır. Kabızlığı giderir.
Basur memelerinde faydalıdır. Zihni çalışma gücünü arttırır. Kalbi
kuvvetlendirir. Aybaşı kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Bağırsak
solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Vücudun ısınmasını sağlar.
Cinsel gücü artırır.

Sandalağacı (kalanga) :
Sandalgiller familyasından; küçük boylu bir ağaçtır. Hindistan ve
Malakka'nın dağlık bölgelerinde yetişir. Yaprak dökmez. Yaprakları
karşılıklıdır. Çiçekleri sarımtırak kırmızıdır. Meyveleri kiraz
büyüklüğünde olup, siyah renklidir. Odunu sarımtırak renktedir ve
kokuludur. Bu odundan uçucu bir yağ olan santal esansı çıkarılır.
Hekimlikte kullanılır.

Faydası : İdraryollarındaki mikropları giderir.

Saparna (smilax) :
Zambakgiller familyasından; tırmanıcı ve dikenli gövdeli, yeşilimsi
çiçekli, çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları kalp şeklindedir.
Çiçekleri şemsiye durumundadır. Kökünde tanen ve saponin bulunur.
Birçok türü vardır. Yurdumuzda nemçe saparnası, Anadolu saparnası
bulunur.

Faydası : Terletir. Kanı temizler. Cilt hastalıklarında faydalıdır. Frengide kullanılır.

Sarıot (düğünçiçeği) :
Centiyangiller familyasından; gök yeşili renginde bir bitkidir. Nemli
kumsallarda yetişir. Sapı ince, yaprakları dipten çifter çifter
bitişiktir. Çiçekleri sarıdır. Karadeniz bölgesinde bulunur.

Faydası : Ateşi düşürür. Asabi ağrıları dindirir. Romatizmada faydalıdır.

Sarısabır (azvay) :
Zambakgiller familyasından 180 kadar türü bulunan ve tropikal
bölgelerde yetişen bir bitkidir. Bazan sapsız küçük bitkiler, bazan da
dallı budaklı ağaçlar halinde bulunur. Yaprakları kalın ve etli olup,
rozet şeklindedir. Çiçekleri yeşilimsi, sarı veya donuk kırmızıdır.
Çoğu zaman üç renklidir. Yaprakları kesildiği zaman acı bir su çıkar.
Pankima denilen bu su; hekimlikte kullanılır. Yurdumuzda da bulunur.

Faydası : Kabızlığı
giderir. Mide hastalıklarında faydalıdır. Vücudu kuvvetlendirir.
Yanıkların sebep olduğu sancıları keser. Sirke ile karıştırılıp, saç
diplerine sürülürse, dökülmelerini önler. Tavsiye edilen miktardan
fazla kullanılmamalıdır. Mesane ve rahim hastalıklarından şikayet
edenlerin de kesinlikle kullanmaması gerekir.

Sarmaşık (hedera) :
Sarmaşıkgiller familyasından; tırmanıcı yeşil odunsu bir bitkidir.
Meyvesi etli, yuvarlak ve üzümsüdür. Yurdumuzda; adi sarmaşık ve kafkas
sarmaşığı olmka üzere 2 çeşidi vardır. Yaprak ve meyvelerinde heederin
denilen zehirli bir madde vardır.

Faydası : Haricen yaraların tedavisinde kullanılır.

Sarmısak (tüm) :
Zambakgiller familyasından; bütün kısımları keskin kokulu, 30-100 cm
yüksekliğinde, otsu bir bitkidir. Toprak altında iri bir soğanı vardır.
Çiçekleri beyazımsı pembedir. Yaprakları uzun, yassı, paralel damarlı
ve sivri uçlu olup, gövdeyi sarmıştır. Soğanı özel kokulu uçucu bir
yağ, şekerler, A, B, C, P vitaminleri içerir. Yağında alliin denilen
bir madde vardır.

Faydası : Yüksek
tansiyonu düşürür. İştah açar. Solunum ve hazım sistemindeki mikropları
öldürür. Grip, tifo ve difteri gibi salgın hastalıklar sırasında
faydalıdır. Hazmı kolaylaştırır. Kabızlığı giderir. Bağırsak
solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Kanı temizler. Kalp
adalelerini kuvvetlendirir. Böbreklerin normal çalışmasını sağlar.
Karında ve bacaklarda toplanan suyun boşalmasında yardımcı olur.
Romatizma ve mafsal iltihaplarında faydalıdır. Damar sertliğini önler.
Ateşi düşürür. Arpacık ve basur memelerinde faydalıdır. Zehirlenmelerde
kullanılır. İdrar tutukluğunu giderir. Zehirli hayvan sokmasında da
faydalıdır. Saçların uzamasına da yardımcı olur.

Sarımsak otu (alliarie) :
Turpgiller familyasından; dik saplı, küçük beyaz çiçekli bir bitkidir.
Oluşturulduğu zaman sarımsak kokusu verir. Hemen hemen her yerde
bulunur.

Faydası : Temriye uyuz ve yaraların tedavisinde kullanılır.

Sassafras (bois de sassafras) :
Defnegiller familyasından bir ağaçtır. Biri Amerika'da diğeri de Çin'de
olmak üzere iki türü vardır. Köklerinden, lavantacılıkta kullanılan
sagrol esansı elde edilir. Kurutularak toz haline getirilen yaprakları
baharat olarak kullanılır.

Faydası : Sassafrasın kökleri terletici olarak kullanılır.

Semizotu (semizebe) :
Semizotugiller familyasından; bir yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi
toprak üzerine yatık, yaprakları sapsız ve etlidir. Yenilen kısmı,
küçük, yuvarlak yeşil yaprakları ve körpe saplarıdır. C vitamini ve
Demir bakımında zengindir. İçeriğinde kuzukulağı asidi bulunduğundan
tadı biraz mayhoştur.

Faydası :
Mide ve bağırsak kanamalarında ve kanlı idrarda faydalıdır. Kanı
temizler. Vücuda serinlik verir. Şeker hastalarının susuzluğunu
giderir. İdrar söktürür. Kabızlığı giderir. Zayıflamaya faydalıdır.
Dalak hastalıklarında şikayetleri geçirir. Uykusuzluk, sinirlilik ve
zihin yorgunluğunda faydalıdır. Lapası, yanık ve apsede rahatlık verir.

Servi (selvi) :
Servigiller familyasından; genellikle kış aylarında yaprak dökmeyen bir
ağaçtır. Birçok çeşidi vardır. Adi servi 20-30 m kadar boy alabilen,
sütun şeklinde bir servi türüdür. Kabukları ince ve düzgün, uzun
çatlaklıdır. Yaprakları koyu yeşil renklidir. Sürüngenlerinin ucunda, 3
cm kadar çapında, esmer renkli kozalağı vardır. Dal ve yapraklarından
elde edilen uçucu yağın içeriğinde, tanen ve servi kafurusu vardır.
Hekimlikte kozalalar kullanılır.

Faydası : İshali
keser. Kanamaları durdurur. Şeker hastalığında da faydalıdır. Saçları
kuvvetlendirmekte ve diş ağrılarını dindirmekte de kullanılır.

Sığırkuyruğu (verbascum) :
Sıracagiller familyasından; yüksek boylu, bir veya iki yıllık otsu bir
bitkidir. Yurdumuzda 200 kadar türü vardır. Sık tüylüdür. Yaprakları
tabanında toplanmıştır. Çiçekleri çok çabuk dökülür. Sarı veya
kırmızımsı renktedirler. Büyüksığırkuyruğu denilen türünün içeriğinde;
şeker, sabit ve uçucu yağ, müsilaj, reçine, saponin ve renkli maddeler
vardır.

Faydası : Göğsü yumuşatır. Balgam söktürür. Bronşitte faydalıdır.

Sıracaotu (scrophuiaria) :
Sıracagiller familyasından; pis kokulu, çok yıllık otsu bir bitkidir.
Boğumlu sıracaotu ve köpeksıracaotu en yaygın olan türlerdir.

Faydası : Lapası sıraca tedavisinde kullanılır.

Sinameki (cassia) :
Baklagiller familyasından; bütün sıcak bölgelerde yetişen, sarı çiçekli
otsu veya ağaçsı bir bitkidir. 400'den fazla türü vardır. Çiçekleri,
yapraklarının dibinden çıkar. Uzun salkım şeklindedirler. Meyvesi,
baklaya benzer. Basık silindirimsi, odunsu ve sert kabukludur.

Faydası : Kuvvetli müshildir. Kolit ve spastik kabızlıkta kullanılmaz. Bulantı ve kusma yapabilir. Sütlü kahveyle içilmesi daha kolaydır.

Sinirliyaprakotu (sinirotu) : Sinirotugiller familyasından; bir veya çok yıllık otsu bir bitkidir. Birçok yabani türü vardır.

Faydası : İdrar söktürür. Yaraları iyileştirir. Cerahatı boşaltır. Nasırların sökülmesinde kullanılır.

Soğan (basaliye) :
Zambakgiller familyasından; yumrumsu ve yeşil yaprakları kullanılan
keskin kokulu, acı bir otsu bitkidir. Bileşiminde uçucu ve sabit yağ,
şekerler, fermentler ve amino asitler vardır.

Faydası : İdrar
söktürür. Vücutta biriken zararlı maddeleri ve suyu atar. Romatizma,
mafsal iltihabı, idrar tutukluğu, damar sertliğinde faydalıdır.
Böbreklerdeki kum ve taşların dökülmesine yardımcı olur. Zayıflamayı
sağlar. Böbrek ağrısını dindirir. Zihin yorgunluğunu dindirir.
Baygınlığı geçirir. Prostat bezinin hastalanmasını önler.
İktidarsızlıkta faydalıdır. Cinsel gücü artırır. Egzama ve diğer cilt
hastalıklarında faydalıdır. Öksürük söktürür, bronşları temizler. Astım
nöbeti, akciğer hastalıkları, grip ve soğuk algınlığında faydalıdır.
Kandaki şeker seviyesini düşürür. Şeker hastalarında faydalıdır. Kolera
ve veremde bağırsak solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur.
İhtiyarlamayı geciktirir. İştah açar. Kalbi kuvvetlendirir. Koroner
damarları genişletir. Cerahatlerin boşalmasına yardımcı olur. Dolama ve
arpacıkta da faydalıdır.

Solucanotu (tanacetum vulgare) :
Bileşikgiller familyasından; Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesinde doğal
olarak yetişen bir bitkidir. Taze bitkinin çiçekleri kullanılır.

Faydası : Bağırsak solucanlarını düşürür.

Soyafasulyesi (soja hispida)
: Baklagiller familyasından; 1 - 1,5 m boyunda, bir yıllık otsu bir
tarım bitkisidir. Çiçekleri menekşe sarısı rengindedir. Tohumu küre
şeklinde, üzeri pürtüksüzdür. Bir yanında siyah leke vardır. Besleme
gücü yüksek bir gıdadır.

Faydası :
Vücudun geliişmesini sağlar. Şeker hastaları için faydalıdır.
Sinirlerin ve adalelerin güçlenmesini sağlar. Zihin yorgunluğunda
faydalıdır. Nekahat devresinin kısalmasını sağlar. Guatr olanlar
kullanmamalıdır.

[BLah]

Süsen (iris)
: Süsengiller familyasından; Nisan - Haziran ayları arasında türlü
renklerde ve güzel kokulu çiçekler açan, 30-80 cm boyunda, çok yıllık
soğanlı otsu bir bitkidir. Çiçekleri dalların ucunda başak şeklindedir.
Dış kısımları soyulup, kurutulduktan sonra menekşe kökü diye
kullanılır. İçeriğinde uçucu yağ, sabit yağ, müsilaj, nişasta, tanen,
şeker, iridin ve reçineli maddeler vardır. Yurdumuzda 20 kadar türü
vardır.

Faydası : Az
miktarda kullanıldığı takdirde astım ve bronşitte faydalıdır. Göğsü
yumuşatır. Balgam söktürür. Yüksek dozda kullanıldığı takdirde
kusturucudur. Mide ve bağırsak gazlarını giderir. Vücutta biriken suyu
boşaltır. Kadınlarda görülen beyaz akıntıyı keser. Haricen kullanıldığı
takdirde yaraları iyileştirir.

Sütleğen (euphorbia)
: Sütleğengiller familyasından; süt gibi beyaz ve zehirli bir özsuyu
taşıyan, bir veya çok yıllık, otsu veya odunsu bir bitkidir. Yurdumuzda
60 kadar çeşidi vardır. Önerilen miktardan fazla kullanılmamalıdır.

Faydası : Kuvvetli müshildir. Kabızlığı giderir. Sıtma ve sarılıkta da kulanılır.

Sütotu (polygala)
: Sütotugiller familyasından; bir veya çok yıllık, odusu veya otsu bir
bitkidir. Çiçekleri kırmızı, beyaz veya mavidir. Yurdumuzda polygala
supina ve polygala anatolica denilen türleri vardır. Kökü kullanılır.
Kokusu bulantı vericidir.

Faydası : Bronşitte
faydalıdır. Balgam söktürür. Göğsü yumuşatır. İdrarı çoğaltır. Anne
sütünü çoğaltır. Yüksek dozda kullanılacak olursa kusturur.

Sahtere (şahterec)
: Şahteregiller familyasından; çok parçalı yapraklı, küçük, düzensiz,
beyazımtırak veya pembe renkli çiçekleri olan otsu bir bitki cinsidir.
50 kadar türü vardır. En önemlisi tıbbi şahtere yurdumuzda
yetişir.Tıbbi şahtere yol kenarlarında rastlanan 20-60 cm boyunda bir
yıllık otsu bir bitkidid. Yaprakları mavimsi-yeşil; çiçekleri mor
renklidir. Bitkinin içeriğinde tanen, şeker, fumarin ve fumar asidi
vardır.

Faydası : Kanı
temizler. Vücudu terleterek zararlı maddelerin atılmasını sağlar. Damar
sertliğinde faydalıdır. Mide ağrısı ve mayasılda da şikayetleri giderir.

Şakayık (ayıgülü)
: Düğünçiçeğigiller familyasından; otsu veya gövdesi odunlaşmış, çok
yıllık bir bitki cinsidir. Birçok çeşidi vardır. Tıbbi şakayık;
Mayıs-Haziran aylarında pembe veya kırmızı renkli çiçekler açan, 70 cm
kadar boyunda, çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları derin
parçalıdır. Kökünde; uçucu yağ, nişasta, şekerler, peanol ve peregrinin
adlı bir alkoloid vardır. Ev ilaçlarında kökleri kullanılır.

Faydası : Boğmaca ve öksürükte şikayetleri giderir. Sara da faydalıdır. Sinirleri yatıştırır. Nikris ve kramplarda da faydalıdır.

Şalgam (brassica napus)
: Turpgiller familyasından; toprak altında şişkin bir yumru yapan,
topaç biçiminde etli ve tatlı yumrumsu, iki yıllık bir bitkidir.
Yaprakları parçalı ve tüylü, çiçekleri sarıdır. Yurdumuzda kökü basık
ve yuvarlak olanlar makbüldür. İçeriğinde B vitamini ve madeni maddeler
vardır.

Faydası : İdrar
söktürür. Romatizma ve nikriste faydalıdır. Mafsal şişliklerini
indirir, şikayetleri giderir. Böbrek kumu ve taşının düşürülmesine
yardımcı olur. Apse, dolama, kan çıbanı ve donmalarda kullanılır.
Ergenlik sivilcesi ve egzama gibi cilt hastalıklarında faydalıdır.
Göğsü yumuşatır. Akciğerleri ve bronşları temizler, vücuda rahatlık
verir. Boğaz iltihaplarını giderir. Nekahat devresini kısaltır.
Kabızlığı giderir. Vücudun hastalıklara karşı direncini arttırır. Şeker
hastalarının susuzluğunu giderir.

Şebboy (matthiola) : Turpgiller familyasından; güzel kokulu, kırmızı, açık sarı veya mor çiçekleri olan çok yıllık bir bitkidir.

Faydası : İdrar söktürür. Kabızlığı giderir.

Şeftali (prunus persica) : Gülgiller familyasından; ılıman bölgelerde yetişen bir ağaç ve meyvesidir. A provitamini bakımından zengindir.

Faydası :
Çiçekleri kabızlığı giderir ve bağırsak solucanlarını düşürür. Meyvesi
hazmı kolaylaştırır. İdrar yollarını temizler. Bol miktarda idrar
söktürür. Kabızlığı giderir. Susuzluğu giderir. Ve vücuda serinlik
verir. Basur memelerinden doğan şikayetleri giderir. Safra kesesi ve
böbrekler için faydalıdır.

Şerbetçiotu (mayaotu)
: Kendirgiller familyasından; yurdumuzda da yetişen tırmanıcı gövdeli,
çok yıllık bir otsu bitkidir. Gövde ince ve serttir. Yaprakları uzun
saplıdır. Kullanılan kısımları dişi çiçek durumları, çiçekler üzerinde
bulunan salgı tüyleri ve köküdür. Çiçeklerin terkibinde uçucu yağ, acı
maddeler, reçineler, tanen gibi maddeler vardır.

Faydası : Vücudu
kuvvetlendirir. Sinirleri yatıştırır. Uyku verir. Şehveti azaltır.
İdrar söktürür. Kanı temizler. İştah açar. Mide ağrılarını giderir.
Romatizma ve böbrek taşlarının sebep olduğu şikayetleri giderir. Aybaşı
kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Bira imalinde kullanılır.

Şeytanteresi (hıthıt)
: İran, Suriye, Afganistan ve Horasan dağlarında yetişen şeytanotu adlı
bitkinin köküne yapılan kesiklerden akan koyu bir maddedir. Sarı esmer
renkli, yumuşak balmumu kıvamında reçineli zamktır.

Faydası :
Bağırsak gazlarını giderir. Hazmı kolaylaştırır. Bağırsak
solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Balgam söktürür. İsteri ve
sinir hastalıklarında yatıştırıcı olarak kullanılır.

Şİmşir (buxus sempervirens) : Şimşirgiller familyasından; her zaman yeşil çalı veya ağaç halinde odunsu bir bitki cinsidir.
Yurdumuzda
yetişen adi şimşir; çoğunlukla sık dallı bir çalı, bazen 10 metreye
kadar boy salan bir ağaçtır. Çiçekleri yeşilimsi sarıdır. Yaprakları ve
dallarının kabuğunda; alkoloidler, uçucu yağ, reçineli bileşikler ve
tanen vardır.

Faydası : Kanı temizler. Terletir, ateş düşürür ve vücudu rahatlatır. Hafif derecede müshildir. Karaciğer hastalıklarında kullanılır

[BLah]

T

Taflan (hindkirazı) : Gülgiller
familyasından; Karadeniz'in doğu kıyılarında da yetişen bir çalı veya 6
metre kadar boy atan, kış aylarında yapraklarını dökmeyen bir bitkidir.
Çiçekleri küçük ve beyaz renklidir. Salkım halinde toplanmışlardır.
Meyvesi zeytin büyüklüğündedir. Taze yapraklarında şeker, tanen,
kalsiyum oksalat ve prülaurasin adlı bir glikozit vardır. Taze yapraklarından taflan suyu hazırlanır.

Faydası : Sinirleri yatıştırır. Bronşitte şikayetleri giderir. Öksürüğü keser. Spazm giderir. Aybaşı gecikmelerinde de kullanılır.

Tarçın (cinnamomum) : Defnegiller
familyasından; anayurdu Güney ve ve Güneydoğu Asya olan, yaprak
dökmeyen kokulu bir ağaçtır. Yaprakları derimsi ve genellikle üç
damarlıdır. Birçok türü vardır. Kabuğu baharat olarak kullanılır.

Faydası : Ruhi sıkıntıları giderir.
Sürmenajda faydalıdır. İştah açar. Hazmı kolaylaştırır. İshali keser.
Mide tembelliğini giderir. Vücudun direncini artırır. Kadınlardaki
beyaz akıntıyı keser. Bağırsak solucanlarının dökülmesine yardımcı
olur. Cinsel arzuları artırır.

Tarhun (artemisia dracunculus) : Bileşikgiller familyasından; anayurdu Sibirya olan ıtırlı bir bitkidir.

Faydası : İdrar söktürür. Vücutta biriken tuz
ve suyu atar. Hazımsızlığı giderir. Mide hastalıklarında faydalıdır.
Mide ve bağırsak gazlarını giderir. Bağırsak solucanlarını düşürür.
Aybaşı kanamalarının ağrısız olmasını sağlar.

Tatula (boru çiçeği) : Patlıcangiller
familyasından; 3 - 100 cm boyunda, dik gövdeli, bir yıllık otsu bir
bitkidir. Yaprakları saplı, büyük, oval ve kenarları tam, az girintili
veya lopludur. Çiçekleri beyazdır. Meyvesi, çok tohumlu bir kapsüldür.
10 kadar türü vardır. Bunlardan datura metel ve datura stramonium
yurdumuzda yetişir. İlaçlarda yaprakları ve tohumları kullanılır.

Faydası : Nefes darlığını giderir. Astımda faydalıdır. Uyuşturucudur. Spazm giderir.

Tavşankulağı (siklamen) :
Çuhaçiçeğigiller familyasından; toprak altında yassı ve toparlak
yumruları olan çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları uzun saplı,
kalp şeklinde ve açık renkli lekelidir. Çiçekleri uzun saplıdır. Rengi
pembe, veya morumsu pembedir. Hafif kokuludur. Meyvesi kapsül
şeklindedir. Toprak altında bulunan kısmında; zamk, pektin, şeker ve
saponin karakteri bir glikozit taşır. Köküne, topalak kökü denir.

Faydası : Kabızlığı giderir. Bağırsak solucanlarını düşürür. Aybaşı kanı söktürür.

Tere (lepedium sativum) : Turpgiller
familyasından; bahçeteresi, çayırteresi, kışteresi, suteresi,
yabanteresi, yerteresi gibi çeşitleri olan bir bitkidir. Tadı oldukça
acı ve nahoş kokuludur.

Faydası : İştah açar. Hazmı kolaylaştırır.
Bronşları temizler, öksürük söktürür. Bol miktarda idrar söktürür.
Böbrekleri ve idraryollarını temizler. Karaciğer hastalıklarında
faydalıdır. Safra ifrazatını arttırır. Grip ve soğukalgınlığının çabuk
geçmesini sağlar. Cinsel istekleri kamçılar. Vücudun hastalıklara karşı
direncini arttırır. Kansızlığı giderir. Kanı temizler. Kandaki şeker
miktarını düşürür. Sinirleri yatıştırır. Sigaranın zararlarını azaltır.
Suyu, saç dökülmesini ve kepeklenmeyi önler.

Tilkiüzümü (paris incompleta) :
Zambakgiller familyasından; nemli ortamlarda yetişen, 20 - 50 cm
boyunda, çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları pürtüksüz, tam, koyu yeşil
renkli ve saplıdır. Ezilince fena bir koku çıkarır. Lezzeti acıdır.
Çiçekleri küçük, beyaz veya sarımsı renklidir. Meyveleri, leblebi
büyüklüğünde, sarıda kırmızıya ve siyaha kadar değişen renktedir.
Zehirlidir. Kullanılan kısımları kurutulmuş yapraklarıdır.

Faydası : Uyku verir. Sinirleri teskin eder. Fazlası zehirler. Haricen kullanılır. Ağrıları dindirir.

Turp (hilb) :
Turpgiller familyasından; yaprakları karşılıklı, çiçekleri beyaz, sarı
veya mor renkte ve salkım durumunda bir bitkidir. Meyvesi acımsı ve
etlidir. Beyazturp, kırmızıturp, karaturp, yabanturbu, bayırturbu gibi
türleri vardır. İçeriğinde C vitamini, kükürt ve iyot vardır.

Faydası : Böbreklerdeki mikropları öldürür.
Kum taşlarının dökülmesine yardımcı olur. Karaciğeri kuvvetlendirir.
Karaciğer şişliğini indirir. Sarılıkta faydalıdır. Safra taşlarının
düşürülmesinde yardımcı olur. Romatizma, siyatik, lumbagoda faydalıdır.
Astım ve bronşitte faydalıdır. Öksürüğü keser. Kabızlığı giderir.
Dişetlerini kuvvetlendirir. İdrar söktürür. Yatmadan önce bir bardak
turp suyu içilirse, rahat bir uyku sağlar.

Turunç (citrus aurantium) : Sedefotugiller
familyasından; 1-6 m boyunda, kış aylarında yaprak dökmeyen bir
ağaçtır. Yaprakları parlak ve almaşık dizilişlidir. Çiçekleri beyaz
renkli ve güzel kokuludur. Meyvesi küre şeklinde olup, sarı-turuncu
renktedir. 8-12 tane dilimi vardır. Meyvesinin usaresi ekşimsi-acı
lezzettedir. Olgunlaşmamış meyvelerin kabuklarında uçucu yağ, C
vitamini, pektin ve hesperidin vardır. Çiçeklerinden turunç çiçeği
esansı çıkarılır.

Faydası : Sinirleri yatıştırır. Spazmları giderir. Hazmı kolaylaştırır. Parfümericilikte kullanılır.

Tütün (nicotiana) :
Patlıcangiller familyasından, anayurdu Amerika olan bir bitkidir.
Gövdesi dik, silindir biçiminde, tüylü ve yapışkandır. Batı Anadolu'da
yabani tütün adlı türü doğal olarak yetişir. Yapraklarında tanen, zamk,
nişasta, reçine ve nikotin vardır. Tohumları yağ bakımından zengindir.
Alışkanlık yapar. Tiryakilik derecesine varınca; el-ayak titremesi,
sinir bozukluğu, hafıza durgunluğu, migren, mide rahatsızlığı, damar
sertliği, tansiyon yüksekliği, akciğer kanseri, astım ve diğer nefes
yolları hastalıklarına sebep olur.

Faydası : Sigara olarak kullanıldığında hiçbir faydası yoktur.

[BLah]

Y


Yabani enginar (kengel,kenger) : Bileşikgiller
familyasından; 2 metre kadar boyunda, çok yıllık bir bitkidir.
Yapraklarının ucu sivri diken şeklindedir. Ev ilaçlarında; kökü ve
yaprakları kullanılır.

Faydası : Mideyi kuvvetlendirir.
Sinirleri güçlendirir. Bağırsak solucanlarını düşürür. Diş ağrılarını
giderir. Dişeti iltihaplarını giderir. Hazımsızlığı giderir.

Yabani gül (köpekgülü) : Gülgiller
familyasından; 2-3 metre boyunda bir ağaçcıktır. Yaprakları 5-7
parçalıdır. Çiçekleri pembe veya beyazdır. Olgun meyvelerine kuşburnu
denir. İçeriğinde şekerler, organik asitler ve C vitamini vardır.

Faydası : Kuşburnu denilen meyvesi idrar söktürür. İshali keser. Basur memelerine faydalıdır.

Yabanmersini (ayıüzümü) :
Fundagiller familyasından; 20-50 cm boyunda çok dallı, odunsu bir
bitkidir. Karadeniz bölgesinin dağlarında çok miktarda bulunur.
Meyvelerinde; organik asitler, şekerler, pektin, tanen ve mirtilin
denilen bir boya maddesi ile A ve C vitaminleri vardır. Yaprakları ve
meyveleri kullanılır.

Faydası : Yaprakları şeker hastalığında faydalıdır. Meyvesi dizanteride etkilidir. İshali keser.

Yabanyasemini (sofur) :
Patlıcangiller familyasından; yurdumuzun hemen hemen her bölgesinde
rastlanan, 1-2 m boyunda, çok yıllık, fena kokulu bir bitkidir.
Haziran-Eylül ayları arasında mor renkli çiçekler açar. Gövdesi
sarılıcıdır. Meyvesi sarımsı-kırmızıdır. Dallarında dulcamarin vardır.
Meyveleri; solanın ve solasein taşır.

Faydası : Deri hastalıklarında kan temizleyici, hafif uyuşturucu ve
romatizma ağrılarını giderici olarak kullanılır. Şehveti keser.
Salgıları azaltır.

Yakıotu (meragülü) : Küpeçiçeğigiller familyasından;
nemli yerlerde yetişen, çoğunlukla çok yıllık, ender olarak 1-2 yıllık
bir bitkidir. Çiçekleri pembe veya kırmızı renklidir. Meyvesi uzun bir
kapsül şeklindedir. Yurdumuzda 21 türü vardır. Bitkide tanen yağı,
müsilaj ve benzerleri vardır. Ev ilaçlarında; epilobium angustifolium,
kıllı yakıotu, dağ yakıotu ve bataklık yakıotu kullanılır.

Faydası : Kabız ve yumuşatıcı olarak
kullanılır. Yaprakları yaraların üzerine konulursa, şişkinlik ve
iltihapları dağıtır. İdrar söktürür. Vücutta biriken zehirli maddelerin
dışarıya atılmasını sağlar.

Yapışkanotu (duvarfesleğeni) : Isırgangiller
familyasından; ılıman bölgelerde yetişen, çok yıllık bir bitkidir.
Genellikle duvarların üzerlerinde ve diplerinde bulunur. Yaprakları
almaşık ve tam kenarlıdır. Çiçekleri küçük kümeler halindedir.

Faydası : İdrar söktürür. Kansızlığı giderir. Dizanteride faydalıdır. Göğsü yumuşatır. Rahatlık verir. Şeker hastalığında faydalıdır.

Yasemin (yasemen) : Zeytingiller
familyasından; kışın yaprak döken veya her zaman yeşil olan bir çalı
veya sarılıcı odunsu bir bitkidir. Genç sürgünleri yeşildir. Çiçekleri
salkım durumundadır. 200 kadar türü vardır. Sarı çiçekli yasemin,
hakiki yasemin yurdumuzda yetişir. Tıbbi yasemin, beyaz çiçekli ve
güzel kokuludur.

Faydası : Romatizma, nikris ve mafsal ağrılarını giderir. Ateş düşürür. Kabızlığı giderir.

Yavşanotu (avrupaçayı) : Sıracagiller
familyasından; çiçekleri mavi veya beyaz renkte olan bir bitkidir.
Yuvarlak saplıdır. Duvar çatlaklarında yetişir. Taze iken kokusuzdur.
Kuruduktan sonra güzel kokar.

Faydası : Hazmı kolaylaştırır. Baş ve kulunç ağrılarını keser. Çay gibi içilir.

Yenibahar (pimenta) : Mersingiller
familyasından; Amerika'nın tropikal bölgelerinde doğal olarak yetişen
ve baharat elde edilen bir bitkidir. Her tarafı kokuludur. Kokusu ve
tadı; tarçın, karanfil, karabiber ve hindistancevizininkine benzer.
Baharat olarak kullanılır.

Faydası : Damar sertliğini önler. Hazmı
kolaylaştırır. Mide ve bağırsak gazlarını giderir. Unutkanlığı giderir.
Vücudun direncini artırır.

Yerelması (helianthus tuberosus) :
Bileşikgiller familyasından; basit yapraklı, yüksek, çok yıllık otsu
bir bitkidir. Toprak altındaki yumruları inulin bakımından zengindir.
Yumruları kullanılır.

Faydası : Şeker hastaları için
faydalıdır. Besleyicidir. Vücudun direncini artırır. Kabızlığı giderir.
Anne sütünü artırır. Bol idrar söktürür. Böbreklerin ve pankreasın
düzenli çalışmasını sağlar. Basur memelerine faydalıdır. Romatizma,
nikris ve mafsal ağrılarında şikayetleri azaltır. Cildin güzel olmasını
sağlar.

Yılanyastığı (danaayağı) :
Yılanyastığıgiller familyasından; yaprakları büyük ve koyu kırmızı olan
mide bulandırıcı bir koku salan, büyük yumrulu bir bitkidir. İstanbul
çevresinde, Ege ve Akdeniz Bölgesinde yetişir.

Faydası : Ateşi düşürür. Terletir, vücuda rahatlık verir. Sinirleri uyarır.

Yonca (kelekotu) : Baklagiller
familyasından; bir bitki cinsidir. Birçok türü vardır. Kokulu yonca
yurdumuzda yetişen 30-100 cm boyunda, iki yıllık otsu bir bitkidir.
Gövdesi silindir biçiminde, tüysüz açık yeşil renkli, boyuna çizgili ve
çok dallıdır. Yaprakları saplıdır. Çiçekleri sarı renkli ve güzel
kokuludur. Dalların ucunda dik salkımlar halindedirler. Çiçekli ve
yapraklı dalları; kumarin, melilotik ve kumarik asitler ve uçucu bir
yağ taşır.

Faydası : Romatizma ağrılarını giderir. İshali keser. Midenin düzenli çalışmasını sağlar. Sinirleri yatıştırır. Baş ağrılarını dindirir.

Yosun (moss) : Çiçeksiz bitkilerin; suların yüzünde veya diplerinde bulunan bir şubesidir.

Faydası : Sürüldüğü yerleri zayıflatır. Haşlanması bağırsak kurtlarını döker. Saçlar yıkanırsa kuvvetlendirir.

Yulaf (alef) : Buğdaygiller familyasından; daha ziyade hayvan olarak yetiştirilen otsu bir bitkidir. Nişasta bakımından zengindir.

Faydası :
Çocukların hazım güçlüklerini giderir. Bedeni ve ruhi yorgunlukları
giderir. İdrar söktürür. Vücuda rahatlık verir. Kandaki şeker miktarını
düşürür. İktidarsızlığı giderir. Guatrı önler. Mide ve bağırsak
bozukluklarını giderir.

Yüksükotu (digitalis) : Sıracagiller
familyasından; Avrupa, Batı Asya ve Akdeniz bölgesinde yetişen, iki
veya çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları rozet şeklindedir.
Çiçekleri dik ve uzun olup salkım şeklindedir. 40 kadar türü vardır.
Yurdumuzda 10 türü yetişir. İçeriğinde kardiyotonik (kalbi
kuvvetlendirici) glikozitler taşır. Zehirlidir. Ev ilaçlarında çok
dikkatli kullanılması ve tavsiye edilen miktarın aşılmaması gerekir.

Faydası : Kalp ilaçlarında kullanılır. Nabız atışını azaltır. Kan dolaşımını yavaşlatır