Isırgan otu ile yemek

[Detone]

Isırgan otu ile yemek








Çocukluğunda
bir çok kişinin bacağını ısırgan dalamıştır. Hatta bazı kişilerin
çocukluk anılarında bacaklarına ısırgan otu vurularak cezalandırılma da
yer alır. Bundan dolayı ısırganın pek de iyi bir şöhreti yoktur. Ama,
yararlarını bilenler, dalamasına aldırmazlar. İlkbaharda tarla
kenarlarından, duvar diplerinden, viraneliklerden ısırgan toplarlar.
Tabiî eldiven ile...
Isırgan otunun dalları ve yapraklarındaki dalayıcı tüylerinde serbest
formik asit bulunur. Bitkiye temas eden cildin yanması, kızarıp
kabarmasına, evvelce bu asidin sebep olduğu sanılırdı. Şimdi, bu
etkinin tüylerde bulunan histamin ve asetilkolinden ileri geldiği
anlaşılmış bulunuyor. Belki de bir savunma mekanizması olan bu
özelliğinden dolayı, ısırganın yabana atılması haksızlık olur. Çünkü o,
aynı zamanda insan sağlığı için de bir savunmacı...
Doğal antiromatizmal
Farmakolog Prof. Dr. Tuhan Baytop'un "Türkiye'de bitkiler ile tedavi"
adlı kitabında, ısırgan yaprakları ve köklerinin dahilen kan
temizleyici, idrar söktürücü, iştah açıcı olarak kullanıldığı yazılı.
Romatizma ağrılarını gidermek için, taze ısırgan otunun ağrıyan yerlere
sürülmesi de, aynı kitapta tavsiye ediliyor. Çok eski zamanlardan beri,
halk hekimliğinde antiromatizmal olarak ısırgan otu kullanılır. Hatta,
bacaklarını ısırgan dalamış çocukların ileride romatizmaya
yakalanmayacakları söylenir.
Vikingler, fırtına sırasında eve yıldırım isabet etmemesi için, Fırtına
Tanrısı'na adak olarak ısırgan otlarını ateşe atarlarmış. Ateşe atmayıp
da tencereye atsalardı, belki yıldırımdan değil ama, İskandinavya
soğuğunda romatizma olmaktan korunabilirlermiş.
Halk hekimliğinde ısırganın başka kullanım alanları da var... Özellikle
sütü gelmeyen veya az gelen annelerin sütünü getirmek, âdet
kanamalarını hafifletmek, basit kanamaları durdurmak, ağız mukozası ve
diş eti iltihaplarını gidermek, ergenlik sivilcelerini yok etmek, saç
dökülmesini önlemek için ısırgandan yararlanılır. Şifalı bitki uzmanı
Maurice Mességué, güzellik kremlerinde de ısırgan kullanmış; "Belki de
şimdi güzel hanımlar kremlerimde ısırgan olduğunu öğrenince onları bir
daha kullanmamaya karar verirler." diyor. 1993 yılında İzmir'de yapılan
X. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı'nda, ısırgan tohumu yağının
antienflamatuvar (iltihabı önleyici) etkisine ilişkin bir bildiri
verilmiş.
Vikingler'in güç kaynağı
Çok eski zamanlardan beri, ısırganın insana güç verdiği de kabul
edilir. Vikingler, ısırgan sapları taşımanın, insana cesaret, güç ve
direnç kazandırdığına inanırlarmış. Isırgan, sadece insanlar için
değil, hayvanlar için de güç kaynağı... Maurice Mességué, yaşlı, güçsüz
köpeklerine ısırgan verdiğini yazıyor. Aşçılar Birliği Başkanı Aydın
Yılmaz Usta da, Mengen'in Kuzgül köyünde, hindi yavrularının, bacakları
güçlensin diye, kıyılmış ısırgan ve kepek karışımı ile beslendiğini
söylüyor. Isırganın verdiği güce cinsel güç de dahil... M.Ö. 1.
yüzyılda yaşamış Latin şairi Ovidius, "Ars amatoria" adlı eserinde
ısırgan içeren bir kuvvet macununun reçetesini vermiş. Neron döneminde
yaşamış Latin şairi Petronius da, Romalı bir rahibenin (çok tanrılı
olsa gerek), erkekleri azdırmak için ısırgan ile kamçıladığını yazmış.
Maurice Mességué'nin bu konudaki bir tanıklığı daha da ilginç... Yüz
yaşını geçmiş bir Gaskonyalı, çırılçıplak ısırgan otlarının arasına
girer, yatıp yuvarlanırmış. Bu ihtiyarın kadınlara pek düşkün olduğu
bilinirmiş. Isırgandan kuvvet macunu yapmak çok kolay... Isırgan tohumu
havanda dövülüp bal ile karıştırılınca, macun oluyor. Bu macundan günde
2-3 çay kaşığı alınabilirmiş. Bir günde alınacak ısırgan tohumu miktarı
8-10 gramı geçmemeli imiş.
Isırgan otunun genç sürgünleri ve yaprakları, pişirildiği zaman,
dalayıcılığını yitirir; ıspanak gibi yenilebilen bir sebze olur.
Kurutulduğu zaman da, yemeği yapılabilir. Kurutulup ufalanmış ısırgan,
çay gibi demlenebilir. Britanya'nın bazı bölgelerinde ısırgandan bira
bile yaparlar. Isırgan, 10-15 dakika haşlanıp süzüldükten sonra,
üzerine zeytinyağı ve limon suyu gezdirilince, salata gibi yenebilir.
Tek başına veya yumurta ile birlikte kavrulduktan sonra, üzerine yoğurt
dökülünce lezzetli bir yemek olur.
Isırgandan yapılan yemeklerin en bilineni ve en yaygını, ısırgan
çorbasıdır. Böreği de yapılır.
Isırganlı börek
Aydın Yılmaz Usta, profesyonel aşçılar için yazdığı kitapta ısırgan
otlu sebzeli çayır böreği adlı bir böreğin tarifini vermiş. Gerekli
malzemeyi 6 kişilik börek için hesaplamış. Böreğin içi için 500 gr.
haşlanmış ve doğranmış ısırgan otu, 200 gr. ince doğranmış soğan, 100
gr. zeytinyağı, 1 çay bardağı süt, 500 gr. çapraz ince doğranmış
pırasa, 2 adet yumurta, 1 çay kaşığı karabiber ve tuz; börek hamuru
için de, 600 gr. un, 300 gr. yoğurt, 2 yumurta, tuz ve su gerekli. Önce
iç hazırlanacak... Tencereye zeytinyağı koyulup kızdırılacak. Soğan
koyulup bir iki karıştırıldıktan sonra pırasa ve daha sonra da ısırgan
eklenip karıştırılacak. Yumurta, süt, karabiber, tuz katılıp bir
kaynatmada ateşten alınacak. İç bir kenarda soğutulurken, hamur
hazırlanacak... Un, yoğurt, yumurta ve tuz karılıp kulak memesi
kıvamında hamur tutulacak. Hamur ıslak bir bez ile örtülüp 5 dakika
dinlendirilecek. Sonra 10 eşit parçaya bölünecek. Her parça merdane ile
açılacak. Bunların 5 tanesi üst üste koyularak 2 adet börek hamuru elde
edilecek. Hamurların biri tepsiye döşendikten sonra, üzerine iç
yayılacak; ikinci hamur da bunun üzerine kapatılacak. 5 dakika kadar
dinlendirildikten sonra, doğru fırına... İyice kızarsın ha!..
Isırgan salatası
İşte Aydın Usta'dan bir de ısırgan salatası tarifi... Çukur bir kabın
içinde 400 gr. yoğurt, 2 yemek kaşığı zeytinyağı, 30 gr. dövülmüş
sarmısak, ½ çay kaşığı karabiber ve tuz, yumurta teli ile iyice
karıştırılıp sos hazırlanır. 1 kg. haşlanmış ve doğranmış ısırgan otuna
hazırlanan yoğurt sosunun yarısı katılıp alt üst edilir. Salata
tabaklara alındıktan sonra, üzerine sosun kalan yarısı gezdirilir.
Bunun üzerine de kırmızı pul biber serpiştirilir.
Isırganlı kuru fasulye Aşçılar Birliği'nin 18 Şubat 2001 tarihinde
düzenlediği Kuru Fasulye Günü'nde Metin Karaca Usta, ısırgan otlu kuru
fasulye yapmıştı. O gün için hazırlanan kitapçıkta bu yemeğin 10
kişilik tarifi bulunuyor... Malzemesi, 500 gr. haşlanmış kuru fasulye,
500 gr. haşlanmış ısırgan otu, 500 gr. kıyma (koyun etinden), 150 gr.
margarin, 300 gr. ince kıyılmış soğan, 700 gr. kabuğu soyulmuş ve kare
doğranmış domates, 3 adet çuşka biber ve tuz. Yapılışı ise şöyle:
Tencerede yağ kızdırılır. Yağa soğan ve kıyma katılıp karıştırılır.
Kıyma suyunu salıp çekince, domates, biber, tuz ve su koyulup
kaynatılır. Sonra fasulye ve ısırgan otu eklenip bir kez karıştırılır.
Ağır ateşte 20 dakika pişirilir. Demek ki, ısırganı hor görmemeli...
Arayıp bulmalı, şifa niyetine kullanmalı...